W dzisiejszym odcinku poradni odpowiadamy na powtarzające się pytania Czytelników, a także przestrzegamy przed błędami pojawiającym się często w mediach i informacjach prasowych.
1. Na rozruszanie, czyli trochę praktyki
1. Która forma jest poprawna: – pisz blog czy – pisz bloga?
2. W powitaniach poczty głosowej często usłyszeć można słowa: „mogę”, „ proszę”, „dziękuję”. Jak prawidłowo należy je wymawiać? Jako np [moge] czy [mogę]?
2. Ku przestrodze, czyli teorii słów kilka
Dzisiaj – zamiast teorii – zachęcam do studiowania bazy odpowiedzi na PRoto na pytania zadane dotąd przez Czytelników. Być może znajdziecie tam odpowiedzi także na Wasze wątpliwości. Choćby na pytania, czy poprawniej pisać Public Relations czy public relations, używać terminu – branża mediowa czy branża medialna.
3. Ćwiczenia
1. Która forma jest poprawna: – pisz blog czy – pisz bloga?
2. W powitaniach poczty głosowej często usłyszeć można słowa: „mogę”, „ proszę”, „dziękuję”. Jak prawidłowo należy je wymawiać? Jako np [moge] czy [mogę]?
3. Czy po „Pozdrawiam”, które zamieszcza się na koniec wiadomości e-mailowej stawia się przecinek?
4. Czy poprawnie gramatycznie jest stwierdzenie: Czy możesz mi puścić sygnała?
5. Jak odmienić słowo iPod? iPoda? iPodów?
6. Proszę o informację czy pisząc skrót od wyrażenia Spółka Akcyjna stawia się kropki czy nie?
7. Czy lepiej powiedzieć/napisać „branża medialna” czy „branża mediowa” (jak „dom mediowy”)
8. Czy termin „public relations” należy pisać wielkimi czy małymi literami?
9. Jak pisać? – domy wolno stojące czy wolnostojące, agenjca nowo otwarta czy nowootwarta, pracownik nowo zatrudniony czy nowozatrudniony?
10. Piszemy internet czy Internet (czy któraś forma jest poprawniejsza?)
11. Która forma jest poprawna: “producent wiodący na świecie” czy “producent wiodący w świecie”?
12. Pisać button czy buton i banner czy baner?
13. Czy poprawnie mówi się działania PR-owe, czy działania PR-owskie?
Zobacz odpowiedź
1. Poprawnie – blog; w użyciu – bloga. Przypisanie końcówki –a zawsze było związane w takim przypadku (rzeczownik r. męskiego w bierniku) z żywotnością rzeczownika: mam ps-a, chłopc-a; student-a itd.; nieżywotne: mam komputer, długopis, pomysł. Dziś zachwiał się ten podział: końcówka –a jest bardzo ekspansywna. Nie ma wątpliwości w użyciu np. słowa list (wysłałam list), ale w nowszych wyrazach już wątpliwości mamy: wysyłam esmses/esemesa, mail/maila. Pokazuje to pewien proces upraszczania języka – brak różnic w końcówkach, bez względu na żywotność.
2. Na końcu wyrazów samogłoska „ę” jest wymawiana bez nosowości, czyli jak „e”; można w bardzo oficjalnych (np. na scenie) zaznaczyć lekką nosowość, ale w rozmowach naturalnych, jest to pretensjonalne i niepoprawne.
3. Nie stawia się tam żadnego znaku interpunkcyjnego.
4. Oczywiście nie! Tak może mówić tylko Kiepski. Forma potoczna, niepoprawna. Puścić kogo, co – sygnał, wysłać sms, mejl, list. Analogicznie jak przyjazd czego – autobusu, pociągu.
5. Dokładnie tak właśnie. Szukamy analogii w języku: rzeczownik rodzaju męskiego zakończony na spółgłoskę, nieżywotny, np. laptop.
6. Nie stawia się tu kropek; zapis skrótowca wielkimi literami „blokuje” kropkę; powszechna praktyka jest jednak inna, niestety i pewnie tych miedzianych kropek z pięknych marmurów długo się nie pozbędziemy.
7. W polszczyźnie istnieje zaaprobowany tylko jeden przymiotnik od rzeczownika „media”, właśnie medialny. Poprawnie zatem jest: „branża medialna”. Jeśli jednak się okaże, że w środowisku upowszechni się ten drugi (mediowy), będzie trzeba go uznać. W polszczyźnie bardzo łatwo i chętnie tworzymy dziś przymiotniki przez dodanie -owy od każdego niemal rzeczownika. Taki mamy system języka – giętki, podatny na zmiany. Z punktu widzenia wzorcowej polszczyzny najlepsze byłoby wyrażenie: branża mediów. Gdy w języku zaczyna funkcjonować 2 podobnie znaczące przymiotniki, następuje precyzacja ich znaczenia, por.: wieczorny – wieczorowy; dziecięcy – dziecinny; owocowy – owocny.
8. Public relations piszemy małymi literami (chyba że zaczynamy zdanie, tak jak w tym przypadku, wówczas pierwszy człon piszemy oczywiście dużą literą). Dużymi literami zwyczajowo piszemy skrót tej nazwy – PR.
9. Domy są “wolno stojące”, tzn. stojące oddzielnie. Sugestia o zmianie pisowni: kiedy dobuduje się do tego domu kolejne, nie będzie już wolnostojący; podobnie nowo otwarta agencja za kilka dni już nie jest nowo otwarta itp. Pisownia łączna dotyczy stałych cech opisywanego przedmiotu: długogrająca płyta, ale długo grająca kapela.
10. Ciągle jeszcze słowniki zalecają pisanie wielką literą, a więc: Internet.
11. Przede wszystkim w polszczyźnie starannej unikać należy w ogóle słowa “wiodący”. Jest to kalka z języka rosyjskiego, która – zależnie od kontekstu – zastępuje szereg polskich określeń: główny, czołowy, najważniejszy, przodujący, przewodni. Jeśli już zdecydujemy się na ten wyraz, to występuje on jako określenie stawiane przed rzeczownikiem określanym, np. wiodący producent, wiodąca myśl, wiodąca rola. Zwykle nie uzupełnia się jego treści dodatkowymi określeniami.
12. Ogólna zasada zachęca do spolszczania zapożyczeń, także ortograficznego. Język polski „nie lubi” zasadniczo podwójnych liter (tzw. geminat). Bardziej ogólnie znany wyraz baner, jest już tak zapisywany (por. Wielki słownik ortograficzny PWN); zdecydowanie i ten drugi wyraz można tak pisać. Zwykle w pierwszym etapie spolszczania funkcjonują obie formy, obie są traktowane jako poprawne.
13. Chodzi dokładnie o końcówkę odmiany słowa PR. Działania PR-owskie – ta forma będzie właściwsza, choć ta druga też nie jest błędna.
4. Słowem praktyka
Pamiętaj, by zawsze odmieniać to, co da się odmienić. Nie chodzi o tworzenie form nieistniejących, a potencjalnych, ale o stosowanie zasad języka polskiego także w obrębie wyrazów zapożyczonych czy nowych, które w języku istnieją od niedawna. Wyróżnikiem języka polskiego jest fleksyjność, więc jeśli nie wiesz, czy dane słowo odmienić, bo wygląda na obcobrzmiące, postaraj się znaleźć analogiczny wyraz rodzimy w języku polskim.
5. Do źródeł
Przy dzisiejszym odcinku skorzystaliśmy z:
Encyklopedii języka polskiego pod red. S. Urbańczyka,
Słownika współczesnego języka polskiego pod red. A. Markowskiego,
Wielkiego słownika pod red. E. Polańskiego.
