Z polityką Trybunałowi nie do twarzy

Zdaniem Polaków Trybunał Konstytucyjny jest potrzebny, lecz jego postrzeganie zdecydowanie zmieniło się na przestrzeni ostatniego czasu. Tylko 35 proc. dobrze ocenia TK, źle natomiast aż 32 proc. – wynika z badań CBOS.

Spór o Trybunał Konstytucyjny, z którym obecnie mamy do czynienia, zdecydowanie zaszkodził wizerunkowi tej instytucji. Polacy w badaniu CBOS z kwietnia 2016 r. „Opinie o Trybunale Konstytucyjnym” w zdecydowany sposób wypowiedzieli się nt. działalności TK, jego postrzegania oraz zadowolenia.

Przypomnijmy, że sprawa z Trybunałem Konstytucyjnym funkcjonuje w przestrzeni medialnej od początków rządów Prawa i Sprawiedliwości, czyli od jesieni 2015 r. W tym czasie mieliśmy kilka istotnych zawirowań związanych z Trybunałem. Począwszy od nieprzyjmowania ślubowań od sędziów TK, powoływanie nowych sędziów i ekspresowe ich zaprzysiężenie po projekty nowych ustaw ws. TK czy opinii Komisji Weneckiej.

Na zrozumienie sprawy w odbiorze społecznym w zdecydowany sposób wpływają przekazy medialne. Media podzielone są w ocenach sytuacji, gdzie dominuje rozdział na krytyczny stosunek do TK wyrażany przez media publiczne i zgoła odmienny z TVN na czele. Nie bez znaczenia na odbiór i postrzeganie Trybunału Konstytucyjnego wpływa osadzenie całej sprawy w kontekście obrony demokracji oraz organizowanych z dużym rozmachem demonstracji w obronie Trybunału. Nie oceniając całej sprawy, interesujące są wyniki badań opinii publicznej w tej sprawie.

Z przywołanych badań CBOS „Opinie o Trybunale Konstytucyjnym” wynika, że aż 78 proc. respondentów uważa, że TK jest potrzebny dla sprawnego funkcjonowania państwa. Odmiennego zdania jest co 9. respondent. Interesująca jest również ocena apolityczności Trybunału. 43 proc. biorących udział w badaniu stwierdza, że TK jest apolityczny, lecz 34 proc. respondentów uważa, że nie jest bezstronny politycznie.

Ciekawe jest, że na przestrzeni ponad 20 lat (1995 – 2016) trzykrotnie zwiększyła się liczba osób uważających, że Trybunał Konstytucyjny przeszkadza w sprawnym rządzeniu państwem. Pomimo trzykrotnego wzrostu tej opinii nadal jest ona na poziomie 9 proc.

„Obecne oceny działalności Trybunału są w porównaniu z rokiem 2004 lepiej wykrystalizowane i jednocześnie gorsze. O ile praktycznie nie zmienił się odsetek osób dobrze oceniających działalność Trybunału pod względem fachowości i politycznej bezstronności, o tyle znacząco przybyło badanych wyrażających na ten temat opinie krytyczne.”1

W przyjętych kryteriach różnice w ocenie prezentują się następująco:

Polityczna bezstronność TK: raczej źle to 10 proc. w roku 2004 i 22 proc. w roku 2016, zdecydowanie źle – 2 proc.  w roku 2004 i 12 proc. w roku 2016
Fachowość TK: raczej źle to 7 proc. w roku 2004 i 17 proc.  w roku 2016, zdecydowanie źle – 1 proc. w roku 2004 i 4 proc.  w roku 2016.

„Badania prowadzone z większą regularnością pokazują, że wyraźne pogorszenie się społecznego wizerunku Trybunału Konstytucyjnego jest kwestią ostatnich miesięcy i nastąpiło w efekcie sporu wokół tej instytucji. Jeszcze we wrześniu ubiegłego roku odsetek osób dobrze oceniających działalność Trybunału był ponad trzykrotnie większy niż odsetek respondentów niezadowolonych z jego działań. (…) Zarówno ogólne, jak i szczegółowe opinie o działalności Trybunału Konstytucyjnego są obecnie uwarunkowane orientacją polityczną. Osoby identyfikujące się z lewicą lub politycznym centrum znacząco lepiej oceniają Trybunał niż badani deklarujący prawicowe poglądy polityczne. Większość osób o orientacji lewicowej lub centrowej dobrze ocenia fachowość działań Trybunału, jego dbałość o przestrzeganie konstytucji oraz polityczną bezstronność. Badani utożsamiający się z prawicą są bardziej podzieleni w opiniach: wprawdzie przeważająca część z nich (46 proc.) docenia fachowość Trybunału, jednak kontrowersje budzi wśród nich to, czy Trybunał we właściwy sposób dba o przestrzeganie konstytucji (39 proc. uważa, że tak, natomiast 43 proc. – że nie). Ponad połowa zwolenników prawicy (53 proc.) jest zdania, że Trybunał nie zachowuje politycznej bezstronności.”2
      
Wnioski ze zrealizowanych badań można podzielić na dwie kategorie:
1. Ocena respondentów Trybunału pod względem jego fachowości i zasadności funkcjonowania organu w systemie państwa. W tych zakresach Polacy wypowiedzieli się pozytywnie, co jest dla samego TK dobre, gdyż nie ulega wątpliwości, że jego działalność jest zasadna i potrzebna.
2. Ocena apolityczności i samego wizerunku. W związku z zawirowaniami natury politycznej duża część respondentów źle ocenia kwestię apolityczności Trybunału, co z kolei przekłada się na wizerunek instytucji.

Można podsumować, że wizerunek Trybunału Konstytucyjnego mocno osłabł. Zdecydowany wzrost poziomu negatywnych ocen działalności TK w kontekście wydarzeń politycznych i bieżącego funkcjonowania państwa pozwala postawić tezę, że trudno będzie nadrobić stracone zaufanie. Nie bez znaczenia jest podział opinii w zestawieniu do deklarowanych sympatii politycznych. Z punktu widzenia jednak czysto wizerunkowego straty, z jakimi obecnie mamy do czynienia, trudno będzie odrobić. Niestety TK i zamieszanie wokół Trybunału jest stricte polityczne, a nie merytoryczne, co pozwala postawić tezę, że erozja wizerunku TK nadal będzie postępować.

1. CBOS, „Opinie o Trybunale Konstytucyjnym”, kwiecień 2016 r., Komunikat z badań, s. 4 (oprac B. Roguska).

2. CBOS, „Opinie o Trybunale Konstytucyjnym”, kwiecień 2016 r., Komunikat z badań, s. 5 (oprac B. Roguska).

Piotr Żołądkowski – Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora, były wykładowca „Public Relations i Komunikacja w Organizacji” w Wyższej Szkole Finansów i Zarządzania w Warszawie, public relations w Instytucie Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk, Zarządzanie Zasobami Ludzkimi, wykładowca PR na studiach MBA i podyplomowych, trener Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego w Lublinie, Centrum Edukacyjnego Żelazna.

W swojej pracy zawodowej pracował m.in. dla: Instytutu Zarządzania, Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa, ING, Totalizatora Sportowego, British American Tobacco, Narodowego Banku Polskiego, Stowarzyszenia Energii Odnawialnej, Krajowej Szkoły Administracji Publicznej oraz wielu innych. Autor strategii PR zewnętrznego i wewnętrznego z wykorzystaniem zagadnień CSR. Autor publikacji z zakresu CSR w czasopismach fachowych: Personel i Zarządzanie, Logistyka, Energia i inne.