Pracownicy w Polsce mają problemy ze zdrowiem psychicznym, a żeby je rozwiązać, konieczne są zmiany systemowe – alarmuje Konfederacja Lewiatan, która przygotowała raport poświęcony temu zagadnieniu. Raport ten powstał w ramach projektu: „Wzmocnienie dialogu społecznego w Polsce – model inicjowania dialogu społecznego przez stronę pracodawców” finansowanego przez Norwegię poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021 w ramach Programu „Dialog Społeczny – Godna Praca”.
Konfederacja Lewiatan, organizacja pozarządowa reprezentująca interesy polskich przedsiębiorców prywatnych, przekazuje, że co czwarty Polak potrzebuje pomocy psychologicznej lub psychiatrycznej. Tak wynika z badań Instytutu Psychiatrii i Neurologii. Ponadto mniej więcej co drugi doświadcza epizodów pogorszonego stanu zdrowia.
Jak zauważa organizacja, w Polsce nadal trudno jest mówić o problemach psychicznych, a choroby wynikające z zaburzeń stanu psychicznego powodują stygmatyzację i stanowią tabu.
Warunki pracy i satysfakcja z niej mają kluczowy wpływ na kondycję psychiczną pracowników – wskazuje organizacja. Badania Eurostatu wykazały, że Polska plasuje się w środku stawki państw europejskich w kwestii zadowolenia z wykonywanej pracy. Jak czytamy, okazuje się, że w kraju regularnie łamane są prawa pracownicze, „co w zestawieniu z danymi dotyczącymi innych państw zdaje się potwierdzać, jak ważne jest przestrzeganie praw pracowniczych w kontekście stanu psychicznego pracowników”.
Okazuje się, że miejsce pracy jest jednym z głównych czynników powodujących powstawanie problemów ze zdrowiem psychicznym, co stanowi poważne wyzwanie dla pracodawców. Autorzy raportu wskazują, że pracodawca nie zastąpi systemu opieki zdrowotnej, ale może „aktywnie uczestniczyć w szeroko pojętej profilaktyce”, która powinna uwzględnić niską świadomość Polaków na temat zagrożeń psychicznych, stygmatyzację i zaniżanie wagi problemów ze zdrowiem psychicznym.
Jak dalej czytamy, rozwiązaniem byłoby prowadzenie badań profilaktycznych w ramach medycyny pracy lub rozbudowanie kwestionariusza kontroli zarządczej lub samooceny o pytania dotyczące samopoczucia czy zdrowia psychicznego.
W raporcie czytamy również, że badania europejskiego rynku pracy pokazały też związek między satysfakcją z pracy a czasem w niej spędzanym – im dłuższy jest czas pracy, tym większe niebezpieczeństwo pojawienia się problemów zdrowotnych, również w zakresie zdrowia psychicznego. Okazuje się, że 30 proc. Polaków spędza w pracy ponad 40 godzin tygodniowo. Tym samym Polska plasuje się na szóstym od końca miejscu w całej Europie.
Co więcej, Polska znajduje się w czołówce państw, w których pracownicy obawiają się utraty pracy w ciągu najbliższego pół roku. Lęk ten wpływa na ogólne poczucie bezpieczeństwa i zadowolenia, kontakty z bliskimi czy skłonność do inwestycji. Okazuje się, że tego rodzaju obawa wiąże się nie tylko z rodzajem umowy i czasem jej trwania, lecz także z ogólną sytuacją na rynku pracy i kwestiami zdrowotnymi. „Niepokojąca jest przy tym niska świadomość pracowników na temat wpływu pracy na ich stan zdrowia” – czytamy dalej. Dowiadujemy się, że wielu z nich nie dostrzega zależności między swoim zdrowiem a takimi czynnikami jak brak poczucia bezpieczeństwa czy stabilności zawodowej.
Problemy psychiczne mają odbicie w obecności w pracy oraz wydajności pracownika – podają autorzy raportu. Jak czytamy, problem eskalował w 2020 roku, kiedy to jednocześnie zaczęto przełamywać tabu wokół tematu zdrowia psychicznego. W tym czasie, w związku z pandemią COVID-19, społeczeństwo doświadczyło życia w permanentnym strachu, zwiększonego lęku i poczucia strachu przed utratą pracy. Okazuje się, że sytuacja nie stabilizowała się wraz z upływem czasu i pojawianiem się kolejnym fal pandemii. Z badań wynika, że, nie Polacy swoje samopoczucie oceniali coraz gorzej, zajmując drugie od końca miejsce w skali Europy.
Jak wskazuje Konfederacja Lewiatan, pogarszający się stan zdrowia psychicznego Polaków stanowi wyzwanie społeczne i gospodarcze. Pracodawcy mogą bowiem odczuć zarówno nieobecność pracownika spowodowaną chorobą, jak i jego nieefektywną obecność. „Trudno ocenić skalę tego zjawiska, jednak z badań wynika, że utrata produktywności dotyczy większości pracowników z zaburzeniami psychologicznymi” – czytamy.
Autorzy raportu wskazują też, że część chorych nie decyduje się na zwolnienia lekarskie, wykorzystując zamiast nich urlop, co pozbawia ich dni wolnych przeznaczonych na klasyczny wypoczynek, a to z kolei obniża motywację i wpływa na stan psychiczny. Konieczne są zmiany systemowe oraz współodpowiedzialność polityków i pracodawców – twierdzą twórcy raportu. „Wynikające z tego faktu nieobecności w pracy oraz obecności o obniżonej produktywności to nie tylko obciążenie społeczne, ale także realny koszt, który muszą ponieść pracodawcy. Przedefiniowanie systemu to wyzwanie gospodarcze i polityczne, wspólna odpowiedzialność pracodawców i polityków” – czytamy w publikacji. Konfederacja Lewiatan wskazuje m.in., że politycy odpowiadają za dostęp do ochrony zdrowia, z którym jest w Polsce „naprawdę źle”.
Czytamy też, że ponaddwukrotnie bardziej narażone na ryzyko zaburzeń natury psychicznej są kobiety, a szczególnie te nieaktywne zawodowo, które rezygnują z pracy i wycofują się społecznie z powodu obciążeń związanych z obowiązkami domowymi i opieką nad bliskimi. Zdaniem autorów raportu potrzebna jest „kompleksowa interwencja nastawiona na dotarcie do biernych zawodowo kobiet”. (mb)
