Podstawową funkcją kropki jest zamykanie wypowiedzeń. Jednak warto pamiętać, że nie jest to jej funkcja jedyna.
W jakich sytuacjach stawiamy jeszcze ten znak interpunkcyjny?
1. Na rozruszanie, czyli trochę praktyki
Sprawdź, czy i gdzie w podkreślonych frazach trzeba postawić kropkę.
1. Widziałem prof Kowalskiego przy ul Poniatowskiego około godz 17.
2. Dawno nie widziałem dr Nowaka (mężczyzny)
2. Ku przestrodze, czyli teorii słów kilka
Gdzie postawić te kropki?
Zobacz teorię
Kropka po skrócie wyrazu
Kropkę stawiamy po skrócie wyrazu, w którym została odrzucona końcowa część: prof. (= profesor), ul. (= ulica), godz. (= godzina).
Jeśli skrót zawiera ostatnią literę wyrazu, wówczas nie stawiamy po nim kropki: mjr (= major), dr (= doktor); jednak gdy skrót oznacza przypadek inny niż mianownik, kropkę stawiamy (np. Dawno nie widziałem dr. Nowaka), gdyż końcowa część wyrazu, końcówka -a, została odrzucona; zasada ta nie dotyczy skrótów tytułów kobiet, ponieważ skrót zawiera ostatnią literę wyrazu (Dawno nie widziałem dr Nowak). Można również po skrócie dopisać końcówkę: Dawno nie widziałem dra Nowaka — wówczas bez kropki, ponieważ w skrócie występuje ostatnia litera wyrazu.
Kropka po inicjałach imienia i nazwiska
Kropkę stawiamy zawsze po inicjałach imienia i nazwiska, np. A.S., K.U., J.S.G.
Skrót z kropką lub wielokropek na końcu zdania
Jeżeli na końcu zdania występuje skrót z kropką lub wielokropek, nie stawiamy drugiej kropki zamykającej zdanie:
Skrótem wyrażenia pleno titulo jest P. T.
Zamilkła. I Abel zamilkł. Już o nic nie prosił…
(A. Rudnicki)
Kropka po cyfrach arabskich oznaczających liczebniki porządkowe
Po cyfrach arabskich oznaczających liczebniki porządkowe stawiamy kropki, np. na 10. (= dziesiątym) piętrze; w 3. (= trzeciej) osobie, po raz 7. (= siódmy).
Kropka po liczebniku może zostać opuszczona, jeśli z kontekstu jednoznacznie wynika, że użyty został liczebnik porządkowy, np. Chodzę do 8 klasy.
Po cyfrze oznaczającej datę nie daje się kropki, gdy nazwa miesiąca została zapisana słownie: 7 kwietnia, 17 maja (nie: 7. kwietnia, 17. maja)
Pisownia dat
W datach pisanych w całości cyframi arabskimi stawiamy kropki, np. 1.01.1996, 6.9.1994 roku, 11.11.1918 r.
Nie stawiamy kropki, gdy liczba miesiąca została oznaczona cyfrą rzymską: 1 I 1996, 6 IX 1994 roku, 11 XI 1918 r.
Wyjąwszy szczególne wypadki, takie jak wymogi komputerowego przetwarzania danych lub zasady urzędowe i prawne, nie należy stosować innych znaków do oddzielania poszczególnych składników daty (np. dywizów: 1-1-1995), ani też stosować innego szyku niż: dzień, miesiąc, rok.
Kropka po liczbach arabskich lub rzymskich oraz literach wprowadzających wyliczenia
Kropkę stawiamy po liczbach (arabskich lub rzymskich) oraz literach wprowadzających wyliczenia:
I. ZASADY POLSKIEJ INTERPUNKCJI
1. Ogólna charakterystyka interpunkcji polskiej.
A. Funkcje znaków przestankowych.
a. Charakter polskiej interpunkcji.
Po cyfrach arabskich i małych literach można postawić też nawias zamykający:
I. ZASADY POLSKIEJ INTERPUNKCJI
1) Ogólna charakterystyka interpunkcji polskiej.
A. Funkcje znaków przestankowych.
a) Charakter polskiej interpunkcji.
Kropka po tytule części dzieła, np. rozdziału, podrozdziału, ustępu
Po tytule części dzieła (rozdziału, podrozdziału, ustępu lub paragrafu) możemy postawić kropkę, jeśli pierwsza litera tego tytułu jest napisana wielką literą, a pozostałe małymi:
I. ZASADY POLSKIEJ INTERPUNKCJI
1) Ogólna charakterystyka interpunkcji polskiej.
A. Funkcje znaków przestankowych.
a) Charakter polskiej interpunkcji.
Albo:
A. Funkcje znaków przestankowych
a) charakter polskiej interpunkcji
W drugim przykładzie nie postawiliśmy kropki, ponieważ podpunkt a) rozpoczyna się małą literą.
Kropka obok innych znaków interpunkcyjnych
W przypadku gdy dochodzi do zbiegu znaków interpunkcyjnych, kropkę stawiamy po nawiasach i cudzysłowach zamykających, natomiast nie stawiamy jej po wykrzykniku, pytajniku, wielokropku.
3. Ćwiczenia
Sprawdź się i zapisz zgodnie z zasadami interpunkcji polskiej podkreślone wyrazy. Jeśli wnikliwie zapoznałeś się z teorią, poniższe zdania nie powinny sprawić większego problemu.
1. Widziałem prof Kowalskiego przy ul Poniatowskiego około godz 17.
2. Dawno nie widziałem dr Nowaka. (mężczyzny)
3. Dawno nie widziałem dr Nowak. (kobiety)
4. Skrótem wyrażenia pleno titulo jest P T
5. Zamilkła. I Abel zamilkł. Już o nic nie prosił…
6. Chodziła do klasy 8A i do dziś pamiętał, jak wyrył jej inicjały: I K na ławce.
7. Można czasami urazić niejedną niewiastę, cytując słowa poety: „Kobieto, ty puchu marny”
Zobacz odpowiedź
1. Widziałem prof. Kowalskiego przy ul. Poniatowskiego około godz. 17.
2. Dawno nie widziałem dr. Nowaka. (mężczyzny)
3. Dawno nie widziałem dr Nowak. (kobiety)
4. Skrótem wyrażenia pleno titulo jest P.T.
5. Zamilkła. I Abel zamilkł. Już o nic nie prosił…
6. Chodziła do klasy 8A i do dziś pamiętał, jak wyrył jej inicjały: I.K. na ławce.
7. Można czasami urazić niejedną niewiastę, cytując słowa poety: „Kobieto, ty puchu marny”.
4. Słowem praktyka
Warto wystrzegać się kilku częstych błędów i:
– nie stawiać kropki po skrótach, gdy skrót zawiera ostatnią literę skracanego wyrazu i stawiać, gdy skrót oznacza przypadek inny niż mianownik
– zawsze stawiać kropkę po nawiasach i cudzysłowach zamykających, a nie stawiać po wykrzykniku, pytajniku, wielokropku
– stawiać kropkę po liczebnikach porządkowych zapisywanych cyfrą (chyba że z kontekstu jasno wynika, że chodzi o liczebnik porządkowy)
5. Do źródeł
Przy dzisiejszym odcinku skorzystaliśmy z:
Encyklopedii języka polskiego pod red. S. Urbańczyka,
Słownika współczesnego języka polskiego pod red. A. Markowskiego,
Wielkiego słownika pod red. E. Polańskiego.
