Według eksperckich prognoz rok 2025 to moment, w którym ESG przestanie być jedynie wyzwaniem regulacyjnym, a stopniowo stawało się będzie nową rzeczywistością uwzględniającą potrzeby zarówno organizacji, jak i konsumentów. Specjaliści z branży zwracają uwagę, że przed firmami i organizacjami stoi zatem szereg wyzwań. Wśród najczęściej powtarzających się obaw należy wskazać chociażby te dotyczące kierunku, w jakim zmierza rozumienie pojęcia „zrównoważony rozwój”, które coraz częściej sprowadza się jedynie do obowiązku raportowania. Wciąż obecny na tapecie temat ESG i CSR wymaga również zrozumiałej komunikacji. W związku z tym eksperci wskazują na potrzebę edukacji oraz konieczność zwiększania liczby specjalistów w tym obszarze.
Czytaj też: Od dobrowolności do obowiązkowego elementu strategii biznesowej. Przełom dla ESG i CSR w 2024 roku
Co eksperci mówią na temat ESG i CSR w 2025 roku?
Karolina Adamska-Woźniak, dyrektorka zarządzająca w Forum Odpowiedzialnego Biznesu
Rok 2025 będzie dla ESG trudny. Pomimo tego, że ESG i CSR stają się coraz bardziej ugruntowanymi elementami strategii biznesowych, ten rok zapowiada się jako okres przełomu i rosnących napięć w tym obszarze. Gdyby przebadać opinię publiczną lub przeanalizować treści w mediach, istnieje duże prawdopodobieństwo, że okazałoby by się, że ESG oraz szeroko rozumiany zielony ład wywołują wiele kontrowersji, a nawet… sprzeciw. Uważam, że rok 2025 będzie tym, w którym zmiana napotka na opór.
Moje sześć głównych trendów, które przewiduję na najbliższy rok w zakresie ESG to:
1. Niezrozumienie społeczne zielonych zmian
Pomimo rosnącej świadomości ekologicznej wiele zmian wprowadzanych w ramach strategii zielonej transformacji nadal spotyka się z niezrozumieniem lub sprzeciwem ze strony społeczeństwa. Problemy, takie jak rosnące koszty życia czy obawa o utratę miejsca pracy, mogą prowadzić do rosnącej niechęci wobec „zielonych inicjatyw”. Firmy będą musiały bardziej efektywnie komunikować korzyści i długoterminowe cele swoich działań, aby zyskać poparcie społeczne.
2. Zagubienie. Po co jest ESG?
Większość firm postrzega ESG jako trudny, wymagający czasu i nakładów osobowych oraz finansowych obowiązek. W całym „biegu o raport” mało kto zadaje sobie pytanie, po co w ogóle jest ESG. A umiejętność odpowiedzi na to pytanie jest kluczem do sukcesu.
3. Frustracja wobec raportów zrównoważonych. Kto tak naprawdę będzie je czytał?
Coraz więcej firm publikuje szczegółowe raporty z zakresu zrównoważonego rozwoju, spełniając tym samym wymogi regulacyjne i oczekiwania interesariuszy. Jednakże wśród liderów branży zaczyna rosnąć frustracja wynikająca z poczucia, że raporty nie są czytane ani wykorzystywane w praktyce. Kluczowym wyzwaniem na rok 2025 będzie znalezienie sposobów na to, by te dokumenty były bardziej angażujące, przystępne i realnie wspierały proces decyzyjny.
4. Krytyka raportowania CSRD: brak tworzenia wartości
Dyrektywa CSRD wprowadziła bardziej jednoznaczne zasady dotyczące raportowania ESG, a przy tym jednocześnie bardziej rygorystyczne wymogi, co spotyka z się narastającą krytyką. W 2025 roku możemy spodziewać się coraz częstszych głosów na temat tego, że CSRD koncentruje się na wypełnianiu formalności, zamiast wspierać tworzenie realnej wartości dla firm, społeczeństwa i środowiska. Wielu praktyków uważa, że obecny model raportowania prowadzi do „papierowego” zaspokajania wymagań regulacyjnych, zamiast napędzania prawdziwych zmian.
5. Rosnąca rola sztucznej inteligencji w ESG
Sztuczna inteligencja i big data zaczynają odgrywać coraz większą rolę w analizie danych ESG. W 2025 roku firmy mogą zainwestować w technologie wspierające przewidywanie wpływu działań na środowisko i społeczeństwo. Automatyzacja raportowania i analiza ryzyka ESG mogą znacząco zwiększyć efektywność działań.
6. Lokalizacja łańcuchów dostaw
To trend, który polega na przenoszeniu części produkcji, dostawców lub procesów logistycznych bliżej miejsc docelowych – czyli rynków, gdzie produkty są sprzedawane. Jest to reakcja na takie wyzwania, jak zwiększenie odporności łańcuchów dostaw, wspieranie lokalnych gospodarek czy unikanie ryzyka geopolitycznego.
Co dalej?
W 2025 roku firmy będą musiały zmierzyć się z krytyką obecnych modeli raportowania i zastanowić się nad przyszłością w tym obszarze. Kluczowe pytania, które należałoby zadać, powinny obejmować następujące kwestie:
- Jak uprościć raportowanie, by było bardziej użyteczne?
- Czy warto zastąpić obecne praktyki nowymi, bardziej elastycznymi modelami?
- Jak lepiej integrować lokalne potrzeby i wyzwania w globalnym świecie ESG?
Przyszłość ESG i CSR zależy od zdolności do adaptacji, innowacyjnego myślenia i otwartości na zmiany. Rok 2025 może być momentem, w którym dotychczasowe modele zostaną poddane poważnej rewizji, a na ich miejsce pojawią się nowe, bardziej skuteczne narzędzia.
Paweł Niziński, CEO w Better, partner w NOW Partners
Wróżenie z fusów na temat 2025 wydaje się metodą o bardzo wysokim współczynniku prawdopodobieństwa. Nic nie jest pewne. Dodatkowo trudno o jakieś przesłanki do pozytywnego myślenia o naszej cywilizacyjnej odpowiedzi na kryzys klimatyczny. Wynik wyborów w USA już pod koniec 2024 roku poważnie wstrząsnął światem – dotyczy to również tematyki powiązanej z ESG – a przecież objęcie urzędu prezydenta Stanów Zjednoczonych dopiero 20 stycznia 2025 roku. W moim przekonaniu, nawet jeśli jeszcze kilka miesięcy temu mogliśmy mówić o pewnych trendach, mieć poczucie, że widzimy kolejne ich etapy w nadchodzącym roku czy kolejnych latach, obecnie to poczucie uległo zachwianiu.
Obawiam się, że zaangażowanie w ESG – nawet jeśli rosło wymuszone regulacjami EU, rygorami zgodności z dyrektywami CSRD czy CSDDD – prawdopodobnie straci na intensywności. Zgłaszane są od dawna obawy, całkiem słuszne zresztą, czy „over regulated” Europa nie będzie przegrywać. Ze Stanami Zjednoczonymi – zorientowanymi na innowacyjność i, jak słyszymy, z perspektywą istotnego zderegulowania gospodarki i samowystarczalnością energetyczną. Z Chinami – zalewającymi świat wszystkimi możliwymi produktami, łącznie z tymi związanymi z elektromobilnością, fotowoltaliką czy nawet śmigłami i innymi częściami turbin wiatrowych. Nie udało się przekonać firm o możliwości budowania konkurencyjności w oparciu o zrównoważony rozwój. A w każdym razie nie udało się tego osiągnąć w wystarczającym stopniu, by Sustainable Competitive Advantage – przewaga konkurencyjna budowana na zrównoważonym rozwoju – stała się istotną alternatywą dla uprawiania biznesu as usual.
Polski biznes w niewielkim stopniu angażuje się w transformację ESG z przesłanek globalnej odpowiedzialności za klimat i losy planety. Raczej, jako prymus w EU czy też ze strachu przed wypadnięciem z łańcuchów wartości naszych wymagających klientów, staramy się być zgodni z regulacjami. Zapowiedziana przez Ursulę von der Layen korekta dyrektywy Omnibus ujawni nową agendę w drugiej połowie lutego 2025 roku, wtedy będziemy mogli powiedzieć więcej o perspektywach transformacji w stronę ESG. Być może przyniesie ona łagodniejszą wersję dla dynamicznego sektora SME, którego mogłoby nie być stać na drogich konsultantów ESG, i dla którego inwestycje w innowacyjność są ważniejsze niż inwestycje w dopasowania regulacyjne.
Podpisanie przez prezydenta w połowie grudnia 2024 roku nowelizacji ustawy o rachunkowości otwiera drogę do implementacji w Polsce dyrektywy o raportowaniu. Związana z tą dyrektywą analiza podwójnej istotności, zgodna ze standardami ESRS (European Sustainability Reporting Standards), jeśli będzie traktowana jako narzędzie do mądrej analizy strategicznej, może pomóc firmom w budowaniu przewagi opartej na zrównoważonym rozwoju oraz dobrym zrozumieniu punktów przecięcia między wpływem na interesariuszy a wpływem na kondycję finansową firmy. Pozwoli również lepiej zarządzać ryzykiem w czasach, gdy tak wiele zależy od czynników zewnętrznych wpływających na biznes. By tak się stało potrzeba innej narracji wokół tych dokumentów i zobowiązań – nie „paniki CSRD”, zwracającej uwagę na zobowiązania i ograniczenia związane z tymi regulacjami, lecz racjonalnej i poszukującej korzyści dla biznesu.
Dodatkowo koniec roku 2024 przyniósł serię alarmujących raportów na temat kryzysu klimatycznego, o którym wręcz mówi się jako o kryzysie planetarnym czy ryzyku zagłady ludzkości. Jak pokazują badania (raport „Ziemianie Atakują”), chyba zaczęliśmy przyzwyczajać się do wizji kryzysu klimatycznego i niewiele nas motywuje do działania w tym obszarze. Oswoiliśmy to w pewnym sensie. Wolelibyśmy, żeby „ktoś” to za nas ogarnął. A jednocześnie powinna rosnąć zasobność naszych gospodarek, portfeli, konsumpcja, globalne podróże, spadać cena energii itd. Ten „ktoś” to najpierw biznes, a dopiero w następnej kolejności rządy, bo – jak wynika z raportu „Edelman Trust Barometer” – do biznesu mamy jeszcze zaufanie, mniej do organów rządowych.
Pozostaje mieć też nadzieję, że będzie rosła świadomość, że nie jesteśmy „ostatnim pokoleniem”, ale mamy jeszcze szansę być „pokoleniem Re-Generacji”, zatrzymania negatywnych trendów i odbudowy bioróżnorodności. Najbliższe lata będą prawdopodobnie „latami interesariuszy”, którzy będą się upominać o swoje potrzeby, i których potrzeby muszą być uwzględniane, bo warunkują powodzenie realizacji planów biznesowych. Kto lepiej usłyszy interesariuszy, ten wygra. Inne cele, w tym UN SDG, są znane, metody udoskonalamy, trzeba się brać do roboty i widzę tu ogromne pole do współpracy międzysektorowej – z dużą rolą edukacyjną mediów.
Przemysław Oczyp, General Manager w Zero Waste Consulting, ekspert ds. raportownia w ESG Advisors
Rok 2025 może okazać się przełomowy w obszarze ESG, zarówno na poziomie globalnym, jak i lokalnym. Istnieje kilka kluczowych kwestii, które będą miały decydujące znaczenie. Poniżej przedstawiam kilka najważniejszych wyzwań.
USA: Trump, zmiany i niepewność
Nowe rządy w USA pod przewodnictwem Donalda Trumpa mogą wprowadzić istotne zmiany w podejściu do zrównoważonego rozwoju. Z jednej strony Trump jest znany z krytycznego stosunku do działań proekologicznych, co budzi pewne obawy w kontekście dalszego rozwoju polityki klimatycznej. Z drugiej strony, w obliczu rosnącej presji na zmiany w biznesie i społeczności międzynarodowej, Stany Zjednoczone nie będą mogły całkowicie odwrócić kursu.
Z kolei amerykańska Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (SEC) wprowadziła nowe przepisy, które w 2025 roku staną się kluczowe. Zgodnie z nimi publiczne spółki będą zobowiązane do ujawniania szczegółowych informacji na temat emisji oraz działań na rzecz zrównoważonego rozwoju. Będzie to miało ogromny wpływ na transparentność firm oraz ich odpowiedzialność za zmiany na rzecz klimatu – zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym.
Raportowanie zgodnie z CSRD dla wszystkich dużych przedsiębiorstw
Nowy rok to też nowy obowiązek raportowania zgodnie z CSRD dla wszystkich dużych przedsiębiorstw. Ponaddziesięciokrotny wzrost liczby raportujących przedsiębiorstw będzie wyzwaniem nie tylko dla samych firm, lecz także dla firm doradczych i audytorskich. W najgorszej sytuacji znajdą się te firmy, które za temat raportowania zabiorą się dopiero pod koniec 2025 roku.
Nowa jakość raportowania ESG
Równolegle z rozwojem regulacji na rynku pojawiają się i upowszechniają nowe narzędzia i systemy raportowania ESG. W 2025 roku przedsiębiorstwa częściej będą sięgać po coraz bardziej zaawansowane systemy zarządzania danymi, które pozwolą na monitorowanie, analizowanie i raportowanie postępów w zakresie zrównoważonego rozwoju. Takie narzędzia będą również ułatwiały audyt ESG oraz ocenę wpływu działalności firm na środowisko, społeczeństwo i zarządzanie.
Edukacja w zakresie ESG – konieczność podnoszenia kwalifikacji
W 2025 roku jednym z kluczowych obszarów będzie także edukacja w zakresie ESG. Zarządy firm oraz menedżerowie będą musieli zdobywać nie tylko wiedzę teoretyczną, lecz także praktyczne umiejętności związane z implementacją polityk ESG w swoich organizacjach. Celem będzie zapewnienie odpowiednich kompetencji do zarządzania ryzykiem związanym z klimatem, etyką czy prawami człowieka. W odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie pojawia się wiele nowych kierunków studiów podyplomowych oraz kursów, które będą pomagały w kształtowaniu specjalistów ESG.
Rok 2025 w obszarze ESG będzie pełen wyzwań, ale i ogromnych możliwości. Z jednej strony, w kontekście zmieniającej się polityki w USA, niepewność może wpłynąć na dynamikę wprowadzania zmian, z drugiej strony zaś wprowadzenie nowych regulacji w USA i Europie oraz rozwój narzędzi raportowania ESG pozwolą na bardziej świadome zarządzanie zrównoważonym rozwojem. Przedsiębiorstwa muszą być gotowe do adaptacji, a edukacja ESG stanie się kluczowa dla przyszłych liderów biznesu.
Grzegorz Ludwin, prezes zarządu Fundacji Pro NGO
Włączamy drugi bieg
Rok 2025 będzie kluczowy dla rozwoju zrównoważonego rozwoju, w szczególności w kontekście raportowania ESG. Nowe regulacje obejmą nie tylko duże przedsiębiorstwa zobligowane dyrektywami unijnymi, lecz także dostawców i partnerów w łańcuchu wartości. W rezultacie transformacja dotknie jeszcze większą liczbę organizacji, a świadomość ESG zacznie docierać do znacznie szerszego grona odbiorców, w tym również pracowników niezwiązanych bezpośrednio z raportowaniem.
Wyższe wymagania, wyższe wyzwania
Rozszerzenie obowiązku raportowania na nowe grupy firm wiąże się z licznymi wyzwaniami. Ograniczona dostępność ekspertów, wyższe koszty usług doradczych i dłuższy czas ich realizacji to tylko niektóre z nich. Jak pokazują doświadczenia firm, które już raportują, proces przygotowań wymaga zaangażowania całej organizacji – od określenia sposobów pomiaru wskaźników, przez edukację pracowników, aż po pozyskiwanie odpowiednich danych.
Transformacja obejmuje nie tylko same procesy raportowania, lecz także zmianę kultury organizacyjnej. Firmy wchodzą w fazę intensywnych analiz i ewaluacji, co może spowolnić wdrażanie innowacji oraz skalowanie działalności. To krótkoterminowe wyhamowanie ma jednak na celu przygotowanie organizacji do przyszłych wyzwań i długoterminowej konkurencyjności.
Edukacja MŚP i rola HR
Zainteresowanie ESG wyraźnie wzrasta wśród małych i średnich przedsiębiorstw, które coraz częściej spotykają się z wymaganiami raportowania i ankietami od kontrahentów. Niestety brak jednoznacznych wytycznych oraz instrukcji utrudnia tym firmom odpowiednie przygotowanie się do nowych obowiązków. W odpowiedzi na te potrzeby planujemy w Fundacji Pro NGO publikację kolejnego wydania „Poradnika CSR i ESG”, który wprowadzi przedsiębiorstwa w tematykę zrównoważonego rozwoju, wskaże dobre praktyki i pomoże im przejść przez proces raportowania krok po kroku, odnosząc się do obecnych wyzwań i regulacji.
Podobne wyzwania obserwuję w działach HR i employer brandingu w większych firmach. ESG dopiero zaczyna być postrzegane jako element strategii zatrudnienia, ale nadal wielu przedstawicieli tych obszarów uważa, że temat bezpośrednio ich nie dotyczy. Tymczasem zrozumienie zmian zachodzących w organizacjach w kontekście ESG może być kluczowe dla rozwoju zawodowego liderów. Wiedza branżowa oraz umiejętność projektowania i wdrażania rozwiązań wspierających cele ESG będą coraz wyżej cenione na rynku.
Wątpliwości i geopolityka
Niepewność związana z nowymi przepisami i dynamicznie zmieniającym się otoczeniem geopolitycznym pozostaje wyzwaniem dla firm w każdym sektorze. W 2025 roku szczególnie sektor MŚP może odczuwać nowe wymagania jako dodatkowe obciążenie, zwłaszcza w obliczu już istniejących trudności gospodarczych.
Rekomenduję firmom, aby w tym okresie:
- Aktywnie śledziły zmiany regulacyjne, zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym.
- Brały udział w szkoleniach i spotkaniach branżowych, by budować kompetencje wewnętrzne.
- Współpracowały z ekspertami i innymi organizacjami, celem wspólnego wypracowywania najlepszych praktyk oraz wymiany doświadczeń.
Rok 2025 to moment, w którym ESG przestaje być jedynie wyzwaniem regulacyjnym, a staje się nową rzeczywistością uwzględniającą dostarczanie wartości dla organizacji oraz jej interesariuszy.
Zebrała Kamila Niedbalska
