W działaniach PR-owych, czy też marketingowych podstawowe znaczenie ma ciekawy pomysł leżący u podstaw danej kampanii. Czy jednak istniejący jedynie w świadomości ludzkiej koncept jest prawnie chroniony?
Ochrona pomysłu w świetle prawa autorskiego
Kwestia ta jest o tyle problematyczna, że zgodnie z art. 1 ust. 2 (1) ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej „prawo autorskie”): „ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.” Przepis ten wyraźnie wskazuje więc, że prawo autorskie nie chroni pomysłów czy też koncepcji, które nie zostały w żaden sposób wyrażony, a więc nie przybrały jakiejkolwiek formy.
Co do zasady, prawo autorskie nie będzie więc chronić samych założeń kampanii, a jedynie to, co powstało w ramach rozwinięcia takiej koncepcji, a więc np. konkretne materiały promocyjne i reklamowe, logo, wizualizacje itd.
Powstaje zatem pytanie, jak się zabezpieczyć. Pewnym rozwiązaniem tej sytuacji może być, możliwie jak najszersze, rozwinięcie i opisanie wymyślonej koncepcji. W ten sposób w niektórych sytuacjach możliwa byłaby obrona stanowiska, że stanowią one już pewien „sposób wyrażenia”, a więc „utwór” w rozumieniu prawa autorskiego. Rozwiązanie to nie zawsze jest jednak możliwe oraz, co więcej, jego zastosowanie nie zapewnia pewności uzyskania ochrony.
Problemy praktyczne
Powyższe wywołuje częste problemy w sferze praktycznej. Z jednej strony po stronie agencji PR-owych, które chciałby chronić nie tylko swoje konkretne kampanie ale również pewną koncepcję działań, z drugiej po stronie pomysłodawcy, który chciałby zabezpieczyć swój pomysł przed wykorzystaniem go bez wynagrodzenia.
Ochrona koncepcji/pomysłów na gruncie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
Brak prawno autorskiej ochrony pomysłów nie jest rozwiązaniem wyłącznie polskim. Podobne regulacje są charakterystyczne dla europejskiego systemu prawnego, w którym powszechnie przyjmuje się, że prawa wyłączne nie powinny prowadzić do zawłaszczenia myśli ludzkiej nieobleczonej w jakąkolwiek formę.
Istnieje jednak pewna furtka umożliwiająca w pewnym zakresie ochronę koncepcji, a mianowicie przepisy ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ustawa wprowadza ochronę przed tzw. czynami nieuczciwej konkurencji, tj. działaniami sprzecznymi z prawem lub dobrymi obyczajami, które zagrażają lub naruszają interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Definicja ta pozwala uznać za czyn nieuczciwej konkurencji nie tylko działanie bezprawne (np. naruszenie praw autorskich), ale również działanie sprzeczne z dobrymi obyczajami (a więc może także przywłaszczenie cudzej koncepcji).
W związku z tym istnieje możliwość obrony stanowiska, że przywłaszczenie przez agencję PR koncepcji wykorzystywanej wcześniej przez agencję konkurencyjną, stanowi opisywany powyżej czyn nieuczciwej konkurencji.
Jak zabezpieczyć się przed przywłaszczeniem pomysłu?
Praktyczne problemy wywołują również sytuacje, w których pomysłodawca (niezależnie czy jest to osoba fizyczna, zespół ludzi czy też agencja) wymyśla pewną koncepcję kampanii i przedstawia ją klientowi. Zdarzały się bowiem przypadki, w których klient nie decydując się na współpracę z pomysłodawcą, realizował jego pomysł samodzielnie lub przy wykorzystaniu osób trzecich.
Jeżeli dojdzie do takiej sytuacji i przedstawiony pomysł nie był szczególnie rozwinięty ani udokumentowany pomysłodawca nie może, co do zasady, bronić się powołując się na prawo autorskie czy też przepisy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Jak więc uniknąć opisanych powyżej niebezpiecznych sytuacji?
Najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest, w mojej ocenie, skorzystanie z mechanizmów umownych, przykładowo zawierając z klientem umowę lub przedstawiając mu do podpisu oświadczenie, w którym zobowiązuje się on, że nie będzie wykorzystywał przedstawionego pomysłu, z pominięciem pomysłodawcy.
Czy coś jeszcze? Opowiem na szkoleniu, które odbędzie się w 20 czerwca 2012 roku w Warszawie. W ramach szkolenia uczestnicy uzyskają również m.in. praktyczną wiedzę, jak formułować oświadczenia i umowy chroniące pomysły i koncepcje przed nieuczciwym wykorzystanie.
Poznaj program szkolenia.
Zapisz się już dziś!
Zapraszam,
Wiktor Rainka
Kancelaria Leśnodorski Ślusarek i Wspólnicy sp.k.
