Projekt został nagrodzony w konkursie Złote Spinacze 2010 w kategorii „Public Affairs & Lobbying”
Tytuł projektu
Konsultacje społeczne przebudowy centrum Katowic
Podmiot realizujący
Imago PR dla Urzędu Miasta Katowice
Analiza sytuacji
Katowice od kilku lat borykają się z problemem braku aktywności mieszkańców w centrum miasta. Powstała w latach 60-tych XX wieku forma zagospodarowania tego obszaru nie spełnia dzisiejszych oczekiwań. Brak ściśle wyodrębnionego rynku, nieatrakcyjna już wizualnie architektura oraz uboga oferta gastronomiczna i handlowa sprawiają, że mieszkańcy decydują się na spędzanie wolnego czasu w galeriach handlowych zlokalizowanych na obrzeżach miasta.
W związku z tym władze Katowic zdecydowały o rozpoczęciu bezprecedensowej w skali kraju
transformacji centrum miasta. Kilkudziesięciohektarowy obszar stanie się prawdziwym, tętniącym życiem centrum nie tylko Katowic, ale prawie dwumilionowej metropolii górnośląskiej. Projekt zakłada m.in. przebudowę placu centralnego, budowę nowych siedzib Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia i Muzeum Śląskiego oraz powstanie Międzynarodowego Centrum Kongresowego.
Cel projektu
Celem konsultacji społecznych było zdobycie akceptacji mieszkańców Katowic dla wydania około miliarda złotych z budżetu samorządu na realizację transformacji centrum miasta.
Grupa docelowa
Główną grupą docelową konsultacji społecznych byli mieszkańcy Katowic. Dodatkowo w celu osiągnięcia zakładanych efektów działania kierowane były do:
– mieszkańców metropolii górnośląskiej,
– lokalnych i regionalnych liderów opinii,
– środowisk politycznych,
– organizacji pozarządowych,
– przedstawicieli mediów.
Planowanie i strategia komunikacyjna / zakładane efekty
Przebudowa centrum Katowic ma spowodować szereg pozytywnych efektów w najróżniejszych sferach funkcjonowania miasta. Zmiana sposobu spędzania wolnego czasu (na rynku zamiast w centrum handlowym), budowa więzi międzyludzkich w trakcie imprez i wydarzeń zewnętrznych czy zmiana wizerunku miasta to tylko niektóre z nich. Przyjęto, że dla ich osiągnięcia kluczowe jest rzeczywiste zaangażowanie mieszkańców w proces projektowania.
Idea konsultacji społecznych zakładała szczegółowe informowanie mieszkańców o zamierzeniach władz, wymianę opinii oraz możliwie najszersze uwzględnienie sformułowanych rekomendacji. Pozornie proces dyskusji o rozwiązaniach urbanistycznych i architektonicznych sprowadza się do prezentacji wizualizacji alternatywnych projektów.
Jednak proces projektowania przestrzeni i obiektów publicznych oparty jest o bardzo specjalistyczną wiedzę, musi uwzględniać szereg uwarunkowań i ograniczeń. Dlatego by odpowiedzialnie poprosić mieszkańców o podjęcie decyzji niezwykle istotne było ukazanie także kontekstu, który towarzyszy poszczególnych propozycjom np. nakładom finansowym czy kosztom społecznym.
Strategia Imago PR polegała na możliwie dużym uproszczeniu złożonej problematyki poruszanej podczas konsultacji społecznych w Katowicach poprzez dobór narzędzi i technik umożliwiających aktywny udział w konsultacjach mieszkańcom regionu bez względu na poziom wykształcenia i zorientowanie w problematyce urbanistycznej.
W związku z tym przyjęta przez Imago PR strategia zakładała:
– zróżnicowaną formułę – w zależności od kompetencji zainteresowani mogli aktywnie uczestniczyć w projektowaniu, wyrażać opinię na temat już gotowych projektów czy formułować ogólne rekomendacje,
– zrozumiałą narrację – konsultacje towarzyszyły całemu procesowi projektowemu. Na początku obywatele decydowali o ogólnych rozwiązaniach urbanistycznych, później o funkcjach poszczególnych przestrzeni a na końcu o samej architektonicznej formie zagospodarowania,
– zrozumiały język – specjalistyczna wiedza i język architektów i urbanistów przetransponowane zostały w komunikaty zrozumiałe i czytelne dla przeciętnego mieszkańca,
– maksymalne zaangażowanie mieszkańców – mieli oni decydować o możliwie największej liczbie elementów,
– szerszy kontekst – ukazujący mieszkańcom konsekwencje poszczególnych wyborów,
– pełny obiektywizm – bardzo dużą wagę poświęcono formie i sposobowi prezentacji materiałów, tak by w najmniejszym stopniu nie sugerowały mieszkańcom wyboru rozwiązań,
– wsparcie specjalistów – na każdym etapie mieszkańcy mogli poprosić o opinię architektów i urbanistów,
– wspólną markę – będące przedmiotem wniosku konsultacje w sferze komunikacji połączyło wspólne logo i hasło „Katowice w centrum przemian”.
Realizacja projektu
Etap I – Zdefiniowanie najważniejszych funkcji przestrzeni
Pierwszym etapem konsultacji były zorganizowane w październiku 2008 roku „Katowice na warsztacie”, trzydniowe warsztaty urbanistyczne. W ich trakcie mieszkańcy dyskutowali ze specjalistami o ogólnych rozwiązaniach urbanistycznych, najważniejszych funkcjach, które powinny pełnić poszczególne miejsca. Prawie pół tysiąca uczestników w ciągu trzech dni zdecydowało m.in. o roli głównej miejskiej arterii – alei Korfantego, wypełnieniu centrum zielenią i lokalizacji nowych budynków.
W trakcie kolejnych dni „Rondo Sztuki” odwiedziło blisko 500 osób. Wybór miejsca był nieprzypadkowy – obiekt, który znajduje się w samym centrum katowickiego ronda (tuż obok „Spodka”) jest pierwszym widocznym elementem procesu transformacji.
Bezpośrednio do udziału w spotkaniu zostali zaproszeni wszyscy mieszkańcy ścisłego centrum, a za pośrednictwem prasy i telewizji pozostali mieszkańcy aglomeracji. Aby podkreślić stricte roboczy charakter konsultacji dziennikarze otrzymali materiały prasowe w skrzynkach na narzędzia.
Pod koniec każdego dnia konsultacji dziennikarze i zainteresowani mieszkańcy otrzymywali podsumowania wyników pracy w formie newslettera, informacji prasowej oraz materiału wideo, który został umieszczony w serwisie YouTube.
Kilkanaście dni po spotkaniu jego uczestniczy otrzymali specjalne wydanie gazety „Katowice na warsztacie”, które zawierało sprawozdanie z konsultacji oraz najważniejsze uzyskane efekty.
Etap II – Inspiracja dla rozwiązań architektonicznych
We wrześniu 2009 roku miały rozpocząć się prace projektowe definiujące konkretną formę architektoniczną przyszłego centrum. W związku z tym w lipcu i sierpniu mieszkańcy Katowic i aglomeracji zostali poproszeni o nadsyłanie swoich wakacyjnych zdjęć z miejsc, w których czuli się dobrze. Zdjęcia miały bezpośrednio wskazywać sposoby zagospodarowania placów i skwerów, kształty ławek, koszy na śmieci czy latarń.
W konkursie udział wzięło 2,5 tys. osób. Najciekawsze zdjęcia wskazywały inspirację m.in. tańczącą fontanną w Barcelonie, zielonymi skwerami Londynu czy ciekawymi rozwiązaniami małej architektury amerykańskiego Buffalo.
Wyróżnione zdjęcia wystawiono w centrum Katowic, a zwycięzcy konkursu w nagrodę wyjechali na weekend do Berlina, miasta, które kilka lat temu przeszło podobną przemianę do Katowic.
Etap III – Wybór konkretnego projektu przebudowy
Przekazane przez mieszkańców zdjęcia stały się bezpośrednią inspiracją do przygotowania trzech koncepcji przebudowy. W lutym 2010 roku o wybór jednej z nich poproszono mieszkańców. Każdy z mieszkańców mógł wyrazić swoją opinię za pomocą jednego z trzech kanałów– indywidualnej rozmowy z konsultantem przeprowadzonej w domu, spotkań w miejskim Centrum Informacji Turystycznej oraz wypełnienia ankiety na specjalnej do tego stworzonej stronie internetowej.
Konsultacje indywidualne
W ponad 1400 katowickich mieszkaniach pojawili się specjalnie przeszkoleni konsultanci zachęcający domowników do zainteresowania się przebudową centrum Katowic.
Po krótkim opisie całego przedsięwzięcia pozostawiali w domach kilkunastostronicową broszurę zawierającą opis koncepcji zagospodarowania centrum wraz informacjami podstawowymi dotyczącymi projektu. Napisane prostym i przystępnym językiem teksty krok po kroku tłumaczyły idee, cel i formę przebudowy oraz konsultacji, tak by zapewnić pełną czytelność przedsięwzięcia grupie o różnych kompetencjach komunikacyjnych.
Konsultanci równocześnie umawiali się na rozmowę telefoniczną, w trakcie której mieszkańcy po zapoznaniu się ze szczegółami projektów przekazywali swój wybór i ewentualne dodatkowe opinie.
Przyjęta formuła umożliwiła zaangażowanie w konsultacje szerszą grupę mieszkańców, którzy najczęściej nie uczestniczą w tego typu przedsięwzięciach.
Spotkania w Centrum Informacji Turystycznej
Osoby, które nie zostały odwiedzone przez konsultantów mogły wyrazić swoją opinię poprzez wypełnienie kwestionariusza w katowickim Centrum Informacji Turystycznej, znajdującym się w samym sercu miasta. Przez kilkanaście dni konsultanci Imago PR pełnili dyżury, w trakcie których rozmawiali z zainteresowani osobami, tłumacząc niuanse przebudowy.
Mieszkańcy wyrażali swoją opinię poprzez wypełnienie ankiety i wrzucenie jej do przygotowanej urny.
Dedykowana strona internetowa
Osoby korzystające z Internetu mogły oddać swój głos za pomocą specjalnie przygotowanej witryny. Znajdujące się na niej informacje nt. projektów zostały dostosowane do preferencji internautów m.in. krótsze teksty, alternatywne rozdzielczości wizualizacji.
Etap wyboru konkretnego projektu przebudowy centrum Katowic rozpoczął się od briefingu dla dziennikarzy, w trakcie którego Prezydenta Miasta jako pierwszy wrzucił do urny swój głos. Wskazanie Prezydenta było pozostało anonimowe tak, by nie sugerować mieszkańcom żadnego z wariantów. Dodatkowo promocja konsultacji odbywała na nośnikach outdoorowych oraz w prasie i internecie.
Ponadto, mieszkańcy, którzy po lekturze materiałów mieli dodatkowe pytania mogli je zadać za pośrednictwem infolinii. Przygotowane przez konsultantów Imago PR procedury, scenariusze rozmów i schematy odpowiedzi zapewniały rozwianie większości ewentualnych wątpliwości. W wypadku bardziej skomplikowanych zapytań, odpowiedzi były udzielane w ciągu kilku godzin, po ustaleniu ich treści z architektami.
Po zsumowaniu wszystkich wyników okazało się, że 46 proc. mieszkańców wskazało drugi wariant przebudowy. W wyniku tego wyboru centrum Katowic do 2014 roku wzbogaci się o atrakcyjnie zagospodarowane nadbrzeża rzeki Rawy, szereg fontann i terenów zielonych.
Realizacja założonych celów projektu
O efektywności konsultacji społecznych świadczy przede wszystkim akceptacja projektu przebudowy wśród mieszkańców. Istotny jest także zestaw konkretnych/wykonalnych wytycznych dla projektantów.
Dostępne dane statystyczne wskazują, że mieszkańcy Katowic w znakomitej większości akceptują zaproponowany przez lokalne władze projekt. W ostatniej fazie konsultacji (wybór jednej z trzech koncepcji) aż 98 proc. mieszkańców wskazało jeden z przedstawionych projektów za właściwy. Jedynie co pięćdziesiąty uczestnik skorzystał z możliwości zanegowania wszystkich propozycji i poproszenia o przygotowanie nowych projektów.
We wszystkich fazach konsultacji bezpośrednio wzięło udział ponad 5 tys. osób, co spowodowało, że przebudowa centrum jest jedną z najbardziej „uspołecznionych” inwestycji w Polsce.
Po każdym z etapów dyskusji z mieszkańcami projektanci otrzymywali także szereg konkretnych wytycznych, które powinni uwzględniać w swoich pracach. Co warte podkreślenia aż 90 proc. tych wytycznych zostało uwzględnionych w ostatecznym projekcie przebudowy.
Dodatkowo pozytywnie o efektach konsultacji mogą także świadczyć badania, które zostały przeprowadzone wśród mieszkańców ścisłego centrum. W trakcie badań zrealizowanych w sierpniu 2010 roku, których celem było przygotowanie działań komunikujących rozpoczęcie robót budowlanych 90 proc. badanych wskazało, że ma świadomość przygotowywanej przebudowy.
Prace projektowe przebudowy centrum Katowic to proces, który trwając już kilka lat budzi zniecierpliwienie opinii publicznej. W znakomitej większości jednak dziennikarze, jakkolwiek krytyczni do realizowanego tempa zmian, przychylnie opisywali przeprowadzone konsultacje społeczne. Jeden z etapów konsultacji został przez katowicki dodatek Gazety Wyborczej
nazwany „Cudem demokracji”.
