Zmagania z poprawnością języka warto rozpocząć od akcentu, bo choć go nie widać w zapisanych informacjach prasowych czy oświadczeniach przygotowanych dla mediów, wyczucie odpowiedniej melodii tekstu może decydować o jego właściwym brzmieniu.
1. Na rozruszanie, czyli trochę praktyki
Przeczytaj głośno następujące zdania, zastanów się, gdzie postawiłbyś akcenty w podkreślonych wyrazach
Wszystkie koncerty sprzed kilkuset lat przerażałyby go i wzruszały, gdyby tylko pomyślał o tym, że wykonywał je sam Amadeusz.
Staraliśmy się jednak myśleć pozytywnie, być może uniwersytet lub akademia zaszczepią mu więcej entuzjazmu do muzyki.
2. Ku przestrodze, czyli teorii słów kilka
Akcent w języku polskim polega na wyróżnieniu pewnego odcinka tekstu przez silniejsze wymówienie. Przycisk może padać na jedną sylabę w wyrazie – akcent wyrazowy lub na określony wyraz w zdaniu – a. zdaniowy. Akcent wyrazowy- zdecydowana większość wyrazów polskich ma akcent na drugiej sylabie od końca. Wyjątkowo stawiamy go na trzeciej lub czwartej sylabie, a nawet na ostatniej.
Zobacz teorię
Wyjątki! czyli ćwiczenie pamięci
Akcent na 3. sylabie od końca:
– w cz. przeszłym (1. i 2. os. lmn) graliśmy
– w trybie przypuszczającym (lp i 3 os. lmn) narysowałbym, przekonałbyś
– w rzeczownikach zapożyczonych z łaciny zakończone na –ika, –yka w mianowniku oraz w tych formach, które mają równą z nim liczbę sylab: astronautyka, botanika, cybernetyka, etyka, galaktyka, geofizyka, lektyka, lingwistyka; w narzędniku lmn akcent pada na drugą sylabę od końca W normie potocznej dopuszczone jest akcentowanie na przedostatniej sylabie wszystkich form tych wyrazów, łącznie z mianownikiem.
Określenia osób związanych z dyscyplinami o nazwie zakończonej na –yka, –ika np. cybernetyk, geofizyk, gramatyk tradycyjnie akcentujemy na 2. sylabie od końca w dopełniaczu lp i wszystkich wyrazach o równej z dopełniaczem liczbie sylab
– liczebniki z zakończeniem –kroć,–sta, –set: czterysta, osiemset, jedyny
wyjątek: narzędnik – tutaj akcent na 2. sylabę od końca
– spójniki połączone końcówkami osobowymi czasownika, takimi jak –śmy,–ście, –by , –byśmy, –byście: abyśmy, żebyście
– pojedyncze rzeczowniki obcego pochodzenia: maksimum, minimum, Rzeczpospolita.
Akcent na 4. sylabie od końca:
– 1 i 2 os l.mn trybu przypuszczającego, podziwialibyśmy, namalowalibyście
Akcent na ostatniej sylabie
– rzeczowniki jednosylabowe, poprzedzone cząstką arcy–, eks–, wice–
– wszystkie zapożyczenia z j. francuskiego o charakterze cytatów: aperitif, foyer, emploi, turnee, winegret.
3. Ćwiczenia
Przeczytaj na głos, akcentując odpowiednio podkreślone wyrazy.
1.Wykonaliście kawał dobrej roboty i byłbym wam uwierzył, że samiście ułożyli te kilkaset rymów, gdyby mi Marek nie powiedział, że to wszystko arcymistrz Jan.
2. Aperitif podano profilaktycznie we foyer, abyście weszli z właściwym animuszem na salę przystrojoną kiczowatymi wstęgami, sztucznymi kwiatami i złotem.
3. O botanice mógł powiedzieć niewiele, za to na egzaminie z profilaktyki błyszczał wiedzą jak mało który.
4.Wiceminister Rzeczpospolitej przeciąłby biało-czerwoną wstęgę na inauguracji roku akademickiego, gdybyście tylko na czas przynieśli nożyczki.
5. Zaśpiewalibyśmy piosenkę na cześć twojego eksmęża, gdyby nie to, że pięciokroć lepiej było po prostu wyskandować jego przezwisko.
6. Jeszcze kilka lat temu, gralibyśmy jak Brazylijczycy, jeślibyście zaproponowali nam zagraniczny kontrakt albo tournée.
7. Choć z zamiłowania był cybernetykiem, to nieprawda, że nie znał się na polityce i nie wiedział, czym jest minimum programowe.
Jeśli wydaje Ci się, że coś w tekście „zgrzyta”, ale nie umiesz tego nazwać, być może chodzi właśnie o jego melodię.
Zobacz odpowiedź
1. wykonaliście byłbym samiście kilkaset arcymistrz
2. aperitif profilaktycznie foyer abyście
3. botanice profilaktyki
4.wiceminister rzeczpospolitej przeciąłby inauguracji akademickiego gdybyście
5. zaśpiewalibyśmy eksmęża pięciokroć przezwisko
6. gralibyśmy jeślibyście tournée
7. cybernetykiem polityce minimum
4. Słowem praktyka
Jeśli wydaje Ci się, że coś w tekście „zgrzyta”, ale nie umiesz tego nazwać, być może chodzi właśnie o jego melodię.
Pamiętaj!
– przed wysłaniem informacji prasowej odczytaj ją głośno;
– wyczulenie na akcent zdaniowy pozwala budować informacje zgrabnie i płynnie;
– znajomość praw rządzących akcentowaniem pozwoli rzecznikom prasowym odpowiednio przygotowywać się do wygłaszania tzw. setek tak, by zwrócić uwagę na rzeczy istotne;
– niejednokrotnie to, jaką część zdania chcesz podkreślić, decyduje o interpunkcji.
Wypowiedź źle skonstruowana od strony interpunkcji czasami zmienia jej znaczenie. Słowa to nie wszystko, ich znaczenia często umykają słuchaczom, natomiast ich brzmienie, podobnie jak barwa głosu, zapada w pamięć, robi wrażenie.
5. Do źródeł
Przy dzisiejszym odcinku skorzystaliśmy z:
Encyklopedii języka polskiego pod red. S. Urbańczyka
Słownika współczesnego języka polskiego pod red. A. Markowskiego
POLECAMY!!!!!!!!!!
