W informacjach prasowych coraz częściej można zobaczyć słowa takie jak, klient, agencja czy redakcja pisane wielką literą. Czy słusznie? Raczej nie. Podstawą do pisania wyrazów pospolitych wielkimi literami jest ich znaczenie (gdy sa np. składnikiem wielowyrazowej nazwy własnej), ewentualnie silny emocjonalny stosunek samego mówiącego do tego, o czym mówi.
1. Na rozruszanie, czyli trochę praktyki
Jak napisałbyś/ napisałabyś wyrazy pisane kapitalikami?
1. AGENCJA PUBLIC RELATIONS będzie dla nowego KLIENTA, MARKI X, prowadzić MEDIA RELATIONS. DYREKTOR ZARZĄDZAJĄCY AGENCJI osobiście zajmie się zarządzaniem komunikacją z określonymi dziennikarzami.
2. Ukończył POLONISTYKĘ, jest także absolwentem WYDZIAŁU RZEŹBY AKADEMII SZTUK PIĘKNYCH, na co dzień zajmuje się zaś MARKETINGIEM I ZARZĄDZANIEM jednej z warszawskich FIRM.
2. Ku przestrodze, czyli teorii słów kilka
Zasady użycia w tekstach wielkich i małych liter mają charakter konwencjonalny.
Zobacz teorię
Opierają się na czterech kryteriach:
1. składniowym,
2. znaczeniowym,
3. graficznym oraz
4. uczuciowym i grzecznościowym.
UŻYCIE WIELKIEJ LITERY ZE WZGLĘDÓW SKŁADNIOWYCH
Wielką literę stosuje się na początku każdego wypowiedzenia rozpoczynającego tekst oraz na początku każdego wypowiedzenia następującego po kropce: Wielkiej litery możemy także użyć po dwukropku: a) kiedy przytaczamy cudzą wypowiedź: b) kiedy następuje dłuższy opis lub dłuższe wyliczenie: Derywaty modyfikacyjne (odrzeczownikowe) dodają nowy predykat do znaczenia podstawowego rzeczownika. Należą tu:
1. Nazwy żeńskie, np. studentka, mniszka, dozorczyni.
2. Nazwy deminutywne oznaczające małość przedmiotu (najczęściej w połączeniu z emocją pozytywną), np. domek, lampka. 3. Nazwy augmentatywne oznaczające dużą wielkość przedmiotu (najczęściej w połączeniu z emocją negatywną), np. domisko. Po pytajniku i wykrzykniku również stosuje się wielką literę (choć możliwe jest użycie litery małej).
UŻYCIE WIELKIEJ LITERY W POEZJI ORAZ ZE WZGLĘDÓW GRAFICZNYCH
Tradycyjnie w poezji wielką literę stawiano na początku każdego wersu. Tę tradycję odnajdujemy także w poezji współczesnej: Niekiedy pomija się wielkie litery całkowicie lub daje tylko na początku utworu poetyckiego, rezygnując jednocześnie z użycia interpunkcji: W grafice wielkie i małe litery stosuje się bardzo różnie. W zgodzie z zasadami ortograficznymi umieszcza się wielką literę na początku nagłówków, tytułów książek itp. Przyjęte jest pisanie wielkimi literami całych wyrazów na kartach tytułowych książek, w tytułach rozdziałów, utworów poetyckich, artykułów prasowych, na afiszach, w tytułach filmów i sztuk teatralnych, imprez muzycznych i sportowych, reklamach.
UŻYCIE WIELKIEJ LITERY ZE WZGLĘDÓW ZNACZENIOWYCH
Wielką literą piszemy
Imiona i nazwiska ludzi
Imiona własne zwierząt i drzew
Imiona własne bogów oraz jednostkowych istot mitologicznych
Przydomki, pseudonimy i przezwiska ludzi
Imiona własne ludzi użyte w znaczeniu przenośnym
Nazwy mieszkańców części świata
Nazwy hipotetycznych mieszkańców planet
Nazwy mieszkańców krajów
Nazwy członków narodów, ras i szczepów
Nazwy mieszkańców terenów geograficznych
Nazwy dynastii
Przymiotniki dzierżawcze zakończone na -owski, -owy, -in, -yn, -ów
Nazwy świąt i dni świątecznych
Nazwy imprez międzynarodowych lub krajowych
Tytuły czasopism i cykli wydawniczych oraz nazwy wydawnictw seryjnych
Pierwszy wyraz w jedno- i wielowyrazowych tytułach
Nazwy krojów czcionek drukarskich
Nazwy języków programowania, programów i systemów komputerowych
Jednowyrazowe nazwy programów radiowych i telewizyjnych, tytuły audycji
Tytuły modlitw i nabożeństw
Nazwy gwiazd, planet i konstelacji
Jednowyrazowe i wielowyrazowe nazwy własne państw, regionów
Jednowyrazowe nazwy geograficzne i miejscowe
Wielowyrazowe nazwy geograficzne i miejscowe
Jedno- i wielowyrazowe nazwy dzielnic, ulic, placów
Jedno- i wielowyrazowe nazwy własne przedsiębiorstw i lokali
Nazwy indywidualne (jednostkowe) urzędów, władz
Nazwy urzędów jednoosobowych w aktach prawnych
Nazwy orderów i odznaczeń
Jednowyrazowe nazwy nagród
Nazwy firm, marek i typów wyrobów przemysłowych
Po więcej zajrzyj na stronę
UŻYCIE WIELKIEJ LITERY ZE WZGLĘDÓW UCZUCIOWYCH I GRZECZNOŚCIOWYCH
Użycie wielkiej litery ze względów uczuciowych i grzecznościowych jest indywidualną sprawą piszącego. Przepisy ortograficzne pozostawiają w tym wypadku dużą swobodę piszącemu, ponieważ użycie wielkiej litery jest wyrazem jego postawy uczuciowej (np. szacunku, miłości, przyjaźni) w stosunku do osób, do których pisze, lub w stosunku do tego, o czym pisze.
Wielką literą piszemy nazwy osób, do których się zwracamy w listach prywatnych i oficjalnych oraz urzędowych podaniach, a także nazwy osób bliskich adresatowi lub piszącemu.
Pisownia wielką literą obejmuje również przymiotniki i zaimki, które się odnoszą do tych nazw osób.
Nazwy osób trzecich, jeśli te osoby są bliskie nam lub osobie, do której się zwracamy, także możemy wyróżnić wielką literą.
Wyrazy i wyrażenia Ojczyzna, Kraj, Orzeł Biały, Naród, Państwo, Rząd itp. ze względów uczuciowych bądź dla uwydatnienia szacunku także możemy pisać wielką literą. Z tego samego powodu wielką literą możemy pisać nazwy wydarzeń dziejowych: Powstanie Warszawskie, Unia Lubelska, Powstanie Styczniowe, Wiosna Ludów.
3. Ćwiczenia
1. Ta mała AGENCJA PUBLIC RELATIONS będzie dla nowego KLIENTA, MARKI X, prowadzić MEDIA RELATIONS. Kowalski, DYREKTOR ZARZĄDZAJĄCY AGENCJI, osobiście zajmie się zarządzaniem komunikacją z określonymi dziennikarzami.
2. Ukończył POLONISTYKĘ, jest także absolwentem WYDZIAŁU RZEŹBY AKADEMII SZTUK PIĘKNYCH, na co dzień zajmuje się zaś MARKETINGIEM I ZARZĄDZANIEM jednej z warszawskich FIRM.
3. Na RONDZIE DE GAULLE’A i przy ALEJACH JEROZOLIMSKICH można spotkać wiele markowych aut.
4. W WOJEWÓDZTWIE MAZOWIECKIM, ale także na ŚLĄSKU, w MAŁOPOLSCE i w KUJAWSKIM wciąż wśród noworodków przeważają dziewczynki.
5. „GAZETA WYBORCZA”, „ŻYCIE WARSZAWY”, „TYGODNIK POWSZECHNY”, „KOBIETA I ŻYCIE”, „PAŃSTWO I PRAWO”, „WIEDZA I ŻYCIE”, „LISTY Z TEATRU”, „LITERATURA NA ŚWIECIE” oraz „PO PROSTU”, „ŻYJMY DŁUŻEJ” i „MÓWIĄ WIEKI” to tylko niektóre z monitorowanych przez nich tytułów.
6. W znalezieniu pracy pomogła jej znajomość niektórych programów komputerowych, m.in. takich jak WINDOWS, WORD czy TAG.
7. Szczytem jego marzeń był NOBEL, tymczasem był laureatem NAGRODY IM. JOHNA W. CAMPBELLA.
8. Niezły był z niego BAJRONISTA I HEGLISTA, jednak zasiadał w RZĄDZIE i nic nie wskazywało na to, że wróci na uczelnię.
Zobacz odpowiedź
1. Ta mała agencja public relations będzie dla nowego klienta, marki X, prowadzić media relations. Kowalski, dyrektor zarządzający agencji, osobiście zajmie się zarządzaniem komunikacją z określonymi dziennikarzami.
2. Ukończył polonistykę, jest także absolwentem Wydziału Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych, na co dzień zajmuje się zaś marketingiem i zarządzaniem jednej z warszawskich firm.
3. Na rondzie de Gaulle’a i przy Alejach Jerozolimskich można spotkać wiele markowych aut.
4. W województwie mazowieckim, ale także na Śląsku, w Małopolsce i w Kujawskiem wciąż wśród noworodków przeważają dziewczynki.
5. „Gazeta Wyborcza”, „Życie Warszawy”, „Tygodnik Powszechny”, „Kobieta i Życie”, „Państwo i Prawo”, „Wiedza i Życie”, „Listy z Teatru”, „Literatura na Świecie” oraz „Po prostu”, „Żyjmy dłużej” i „Mówią wieki” to tylko niektóre z monitorowanych przez nich tytułów.
6. W znalezieniu pracy pomogła jej znajomość niektórych programów komputerowych, m.in. takich jak Windows, Word czy Tag.
7. Szczytem jego marzeń był Nobel, tymczasem był laureatem nagrody im. Johna W. Campbella.
8. Niezły był z niego bajronista i heglista, jednak zasiadał w rządzie i nic nie wskazywało na to, że wróci na uczelnię.
4. Słowem praktyka
Pracownicy firm, pisząc o dyrektorach i zarządzie, także używają, zwykle przez grzeczność i z pracowniczego szacunku, wielkiej litery przy opisie ich stanowisk. Nie jest to do końca poprawne, bo nie ma uzasadnienia w ortografii języka polskiego i jeśli jakieś media informację o członku zarządu wykorzystają, to raczej wielkiej litery nie użyją.
Także agencje PR-owskie, pisząc o Klientach, powinny mieć świadomość, ze żaden serwis ani gazeta w taki sposób (czyli wielką literą) o ich klientach nie napiszą. Często wielką literą pisze się także słowa-cytaty z języka obcego, zwłaszcza angielskiego, przenosząc ich zasady ortografii na grunt polski (np. pisanie Crisis Management zamiast crisis management).
5. Do źródeł
Przy dzisiejszym odcinku skorzystaliśmy z:
Encyklopedii języka polskiego pod red. S. Urbańczyka,
Słownika współczesnego języka polskiego pod red. A. Markowskiego,
Wielkiego słownika ortograficznego pod red. E. Polańskiego, http://so.pwn.pl/.
