Odmiana nazwisk w języku polskim to jedno z najbardziej problematycznych zagadnień. Warto wiedzieć, że ich wzorce odmiany zależą m.in. od tego, do kogo one należą. Nazwiska kobiet obowiązują bowiem inne od nazwisk mężczyzn zasady, bo i inna jest ich forma.
1. Na rozruszanie, czyli trochę praktyki
Spróbuj poprawnie odmienić przez wszystkie przypadki.
Emilia Sczaniecka
Maria Kościuszko
2. Ku przestrodze, czyli teorii słów kilka
Główna zasada odmiany żeńskich nazwisk jest bardzo prosta – odmieniają się tylko nazwiska kobiet zakończone na -a:
Zobacz teorię
a) Nazwiska o zakończeniu -owa, -ewa odmieniają się tak jak przymiotniki, np.
Bogolubowa, DCMs. Bogolubowej, BN. Bogolubową;
Paduczewa, DCMs. Paduczewej, BN. Paduczewą.
b) Natomiast pozostałe nazwiska żeńskie zakończone na -a odmieniają się tak jak rzeczowniki pospolite o podobnym zakończeniu:
Masina, D. Masiny, CMs. Masinie, B. Masinę, N. z Masiną (jak kalina);
Fonda, D. Fondy, CMs. Fondzie, B. Fondę, N. z Fondą (jak rada);
Berganza [Berganca], DCMs. Berganzy, B. Berganzę, N. z Berganzą (jak taca).
3. Ćwiczenia
Odmień poprawnie
Emilia Sczaniecka
Maria Kościuszko
Irina Bogolubowa
Giulietta Masina
Jane Fonda
Julia Roberts
Zobacz odpowiedź
DCMs.Emilii Sczanieckiej, B. Emilię Szczaniecką, N. z Emilią Sczaniecką
DCMs. Marii Kościuszko, B. Marię Kościuszko, N. z Marią Kościuszko
DCMs. Iriny Bogolubowej, BN. Irinę Bogolubową;
D. Giuletty Masiny, CMs. Giuletcie Masinie, B. Giulettę Masinę, N. z Giulettą Masiną
D.Jane Fondy, CMs. Jane Fondzie, B. Jane Fondę, N. z Jane Fondą;
D. Julii Roberts, CMs. Julii Roberts, B. Julię Roberts, N. Julią Roberts
4. Słowem praktyka
Ogólne zalecenie dotyczące odmiany nazwisk polskich i obcych jest proste – jeśli tylko jest możliwe przyporządkowanie nazwiska jakiemuś wzorcowi odmiany, należy je odmieniać.
Wybór odpowiedniego wzorca odmiany zależy głównie od: 1) płci właściciela, 2) jego narodowości, 3) zakończenia nazwiska (może chodzić albo o zakończenie fonetycznej formy nazwiska, albo o zakończenie tematu). Należy jednak uważać, gdy „kobiece” nazwisko przypomina nazwę pospolitą, która może być obraźliwa – np. Gruba. Wtedy można nazwisko zostawić w rodzaju męskim i nie odmieniać. Warto jednak zawsze razem z nazwiskiem w formie męskiej używać odmienionego imienia lub słowa identyfikującego płeć, np. wyrazu pani.
5. Do źródeł
Przy dzisiejszym odcinku skorzystaliśmy z:
Encyklopedii języka polskiego pod red. S. Urbańczyka,
Słownika współczesnego języka polskiego pod red. A. Markowskiego,
Wielkiego słownika http://so.pwn.pl/pod red. E. Polańskiego.
