XXXVIII odcinek – Nazwij mieszkańców

Nazwy mieszkańców miast, osiedli i wsi zapisujemy małą literą:
warszawianka, paryżanka, moskwianin, wrocławianin, kleparzanin, żoliborzanin, zalipianka, chochołowianin.

Wielką literą zapisujemy
Nazwy mieszkańców części świata:
Afrykanin, Amerykanka, Australijczyk, Azjata, Europejczyk.
Nazwy hipotetycznych mieszkańców planet:
Marsjanin, Wenusjanin.

Nazwy mieszkańców krajów:
Polka (= obywatelka Polski), Szwajcar (= obywatel Szwajcarii), Rosjanin, Słowak, Argentyńczyk, Greczynka, Babilończyk (= obywatel państwa), Meksykanin (= obywatel państwa), Rzymianin (= obywatel państwa), Czeszka, Boliwijka,

ale: polka (= taniec), szwajcar (= odźwierny), greczynka (= suknia), babilończyk (= mieszkaniec miasta), meksykanin (= mieszkaniec miasta), rzymianin (= mieszkaniec miasta).
Nazwy członków narodów, ras i szczepów:
Żyd (= członek narodu), Murzyn (= człowiek rasy czarnej), Papuas, Metys (= Indianin z domieszką krwi białej), Słowianin, Kreol (= urodzony w Ameryce Łacińskiej i na południu USA biały potomek kolonizatorów i emigrantów europejskich), Masaj,
ale: żyd (= wyznawca judaizmu), murzyn (= ktoś bardzo opalony; ktoś wykonujący za kogoś jakąś pracę), metys (= zwierzę — mieszaniec).

UWAGA: W wypadku deprecjonujących, lekceważących lub żartobliwych nazw członków narodowości typu kitajec, jugol poleca się pisownię małą literą, choć rozpowszechniony zwyczaj pozwala pisać je wielką, zwłaszcza gdy jest to uzasadnione etymologicznie: angol, jugol, kitajec, niemiaszek, pepik a. pepiczek, rusek, żydek. Podobnie, tzn. małymi literami, należy zapisywać rzeczowniki biały, czarny, żółty, czerwony, które potocznie oznaczają kolor skóry i odnoszą się do ludzi poszczególnych ras. Analogicznie piszemy wyraz negr, będący pejoratywnym określeniem człowieka rasy czarnej.

Nazwy mieszkańców terenów geograficznych, np. regionów, krain, prowincji:
Kurp, Bawarczyk, Ślązaczka, Kaszub (a. Kaszuba), Katalonka, Pomorzanin, Krakowianka (= mieszkanka Krakowskiego), Łowiczanin (= mieszkaniec Łowickiego), Kociewianka (a. Kociewiaczka).

Przy okazji warto pamiętać o zasadach ortograficznych w zapisie nazw stron świata i okręgów administracyjnych.
Nazwy stron świata zapisujemy małą literą:
południe, północ, wschód, zachód, północny wschód, północny zachód.
Nazwy okręgów administracyjnych współczesnych i historycznych, wyodrębnionych w strukturach kościelnych i państwowych- także małą:
województwo mazowieckie, gmina warszawska, powiat przemyski, ziemia dobrzyńska, ziemia łęczycka, marchia brandenburska, archidiecezja gnieźnieńska, diecezja poznańska.
Ale:
Wielką literą powinny być zapisywane nazwy obszarów geograficzno-kulturowych, np. Wschód (= Azja lub kraje dawnego bloku komunistycznego) czy Zachód (= kraje zachodniej Europy i Ameryki Północnej) — w przeciwieństwie do wyrazów wschód, zachód itd., które są pospolitymi nazwami stron świata.

Jeśli chodzi o tworzenie nazw mieszkańców – pisaliśmy o tym, jak je tworzyć wcześniej, ale w szerszym kontekście. W odcinku 9. można jednak znaleźć szczegółowe informacje teoretyczne na ten temat.

województwo śląskie
powiat przemyski
zachód lub Zachód – pierwszego słowa używamy na określenie strony świata, drugiego – na określenie krajów zachodniej Europy i Ameryki Północnej
archidiecezja gnieźnieńska
Murzyn lub murzyn – pierwszego słowa używamy na określenie człowieka rasy czarnej; nazwę zapisujemy mała literą, gdy mamy na myśli kogoś wykonującego za kogoś innego jakąś pracę
Żyd lub żyd – pierwszego słowa używamy na określenie członka narodu, druga nazwa określa przynależność wyznaniową – żyd to wyznawca judaizmu)

Pomorza – Pomorzanin, Pomorzanka
Nowej Rudy – noworudzianin, noworudzianka
Skarżyska Kamiennej – skarżyszczanin, skarżyszczanka
Bielsko-Białej – bielszczanin, bielszczanka
Nowej Huty- nowohucianin, nowohucianka
Meksyku (miasta)- meksykanin, meksykanka
Żoliborza (dzielnica Warszawy) – żoliborzanin, żoliborzanka
Nakła – nazw mieszkańców nie tworzy się
Szczawna Zdroju – szczawnianin, szczawnianka
Giżycka –giżycczanin, giżycczanka