TŁO
Choć w Polsce szczepienia mają ponad 200-letnią tradycję, to w ostatnich latach obserwujemy niepokojące zmiany opinii publicznej na ich temat. Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny (NIZP-PZH) od kilku lat stopniowo zwiększa się liczba rodziców uchylających się od poddawania dzieci obowiązkowym szczepieniom ochronnym. W latach 2006–2010 odnotowywano około czterech tysięcy odmów wykonania szczepień rocznie. W latach 2011–2015 liczba ta wzrosła z około pięciu tysięcy do ponad 16 tysięcy, a w 2017 roku osiągnęła ponad 30 tysięcy. Najnowsze dane wskazują, że trend jest wciąż rosnący. Do końca czerwca 2018 roku szczepień odmówiło już 34 273 rodziców. Liczba odmów może doprowadzić do zaburzenia tzw. odporności zbiorowiskowej, w efekcie powrotu groźnych chorób zakaźnych.
Czytaj też: Zaszczepić influencerów. O komunikacji na temat szczepień
Zjawiskiem, które staje się bardzo niepokojące w kontekście rzetelnej medycznej wiedzy, jest rosnąca popularność „Dr. Google’a”. Według raportu CBOS „Zdrowie online” (2016) w sytuacji choroby lub problemów ze zdrowiem 69 proc. osób szuka w internecie informacji na temat objawów i dolegliwości. Podobnie jest ze szczepieniami. Rodzice przed wizytą szczepienną porównują w sieci dostępne preparaty, poszukują artykułów lub grup dyskusyjnych na Facebooku, w których mają nadzieję znaleźć informacje na temat szczepień.
Szczególnie trudne dla rodziców jest odróżnienie prawdziwych informacji od treści antyszczepionkowych, które powielają obalone mity dotyczące np. wpływu szczepień na choroby ze spektrum autyzmu. Problemem jest rozproszenie informacji – treści rzetelne, oparte na badaniach mieszają się z próbującymi naśladować je blogami autorskimi, manipulacjami, a także emocjonalnymi historiami innych rodziców na forach.
Problem ten odbija się również na lekarzach, którzy coraz częściej muszą udowadniać swoją wiedzę i autorytet, aby przekonać rodziców do szczepień. Tymczasem zmierzenie się z tym wyzwaniem wymaga nie tylko szczegółowej, eksperckiej wiedzy, lecz także zdolności komunikacyjnych i umiejętności korzystania z nowoczesnych mediów – internetu i mediów społecznościowych. Szczególnie ze względu na fakt, że odbiorcą informacji o szczepieniach są najczęściej rodzice młodzi.
CEL
Celem naszych działań, prowadzonych pod hasłem „Szczepienia.info – rzetelnie o szczepieniach”, było ułatwienie rodzicom dostępu do wartościowej i zrozumiałej wiedzy oraz dostarczenie sprawdzonych materiałów lekarzom, którzy chcą doskonalić się w zakresie szczepień. Jest to temat szczególnie ważny dla Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny, wraz z którym tworzyliśmy projekt. Misją Instytutu jest bowiem ochrona zdrowia przez działania podejmowane w obszarze zdrowia publicznego, między innymi prace naukowo-badawcze oraz edukację. NIZP-PZH odpowiada za opracowywanie meldunków epidemiologicznych chorób, którym można zapobiegać poprzez szczepienia, prowadzi kontrolę szczepionek, monitoruje niepożądane odczyny poszczepienne oraz prowadzi badania oceny skuteczności szczepionek.
REALIZACJA
Pierwszym etapem działań było odświeżenie strony internetowej szczepienia.info pod kątem wizualnym i merytorycznym: stworzenie na nowo oraz pogrupowanie wiedzy w oparciu o potrzeby grup docelowych. Strona została odpowiednio dostosowana do urządzeń mobilnych, zgodnie z WCAG (zasady dostępności dla jak największej liczby użytkowników). Uzupełnienie działań stanowiło opracowanie strony w języku angielskim, co jest szczególnie ważne dla podróżników czy obcokrajowców planujących dłuższy pobyt w Polsce.
Wszystkie treści na stronie dopasowane zostały do potrzeb grup docelowych (rodzice poszukujący rzetelnych źródeł wiedzy na temat szczepień oraz lekarze). Informacje skierowane do rodziców zawierają teraz nie tylko podstawowe fakty, pisane prostym językiem, lecz także trudniejsze sformułowania, ale z opracowanymi stosownymi wyjaśnieniami. W celu łatwego dostarczenia odpowiedzi na najpopularniejsze pytania powstał również dział najczęściej zadawanych pytań o szczepieniach oraz interaktywny kalendarz szczepień z możliwością sprawdzenia historycznych danych. Funkcja kalendarza bazuje przede wszystkim na możliwości wstecznego sprawdzenia jakie szczepienia powinny przejść osoby urodzone w konkretnych latach, od roku 1963 włącznie (to w tym roku wprowadzono w Polsce obowiązkowe szczepienia).
Dział skierowany do lekarzy porusza z kolei bardziej specjalistyczne zagadnienia: kwestie prawne, zalecenia oraz opisy badań potwierdzających bezpieczeństwo i skuteczność szczepionek. Zawiera on również platformę e-learningową służącą lekarzom do odświeżania i aktualizacji wiedzy o szczepieniach. Co istotne, lekarze mogą także korzystać z porad dotyczących komunikacji z pacjentem, materiałów do wydrukowania i rozdania w gabinecie czy poradnika jak rozmawiać z rodzicami mającymi wątpliwości na temat szczepień.
Strona szczepienia.info należy do Vaccine Safety Net (globalnej sieci ponad 50 stron rzetelnych stron informujących o szczepieniach, którym akredytację przyznaje WHO).
Oprócz strony www wykorzystaliśmy nowoczesne kanały komunikacji, w których toczą się dyskusje nt. szczepień: Facebook oraz YouTube. Stworzyliśmy serię wywiadów wideo z cenionymi w świecie medycyny ekspertami wakcynologami, m.in. prof. Jackiem Wysockim, dr Ewą Duszczyk, prof. Ernestem Kucharem i prof. Andrzejem Zielińskim. Opracowaliśmy nie tylko historyczne kalendarze szczepień od 1963 roku, lecz także cykliczny newsletter i liczne infografiki, które w maksymalnie przejrzysty sposób przekazują informacje o szczepieniach.
Elementem projektu była również zorganizowana przez NIZP-PZH i streamowana na żywo konferencja „Co współcześnie jest wiarygodnym źródłem informacji o szczepieniach?”. Celem konferencji było wzniecenie dyskusji w środowisku medycznym na temat edukacji dotyczącej szczepień w internecie oraz uruchomienie nowej odsłony strony szczepienia.info.
EFEKTY
Głównym rezultatem jest stworzenie kompleksowej platformy informacyjno-edukacyjnej, która dostarcza lekarzom narzędzi w postaci artykułów, ulotek edukacyjnych i infografik do wykorzystania w codziennej pracy z pacjentem. Dla rodziców natomiast opracowaliśmy aktualną i rzetelną bazę wiedzy, która stała się ważnym elementem w publicznej dyskusji na temat szczepień ochronnych w Polsce. Z kolei dla mediów strona szczepienia.info jest źródłem wiarygodnych informacji na temat szczepień ochronnych oraz materiałem źródłowym do publikacji w mediach ogólnodostępnych i medycznych.
Informacje na temat projektu Szczepienia.info w postaci wywiadów z ekspertami z wykorzystaniem zgromadzonych artykułów lub infografik pojawiły się:
– w szerokozasięgowych mediach informacyjnych takich, jak TVN24, PolsatNews, TVP2, TVP Info, TVP Warszawa, TVP Polonia – łącznie ponad 28 emisji
– na antenie rozgłośni radiowych, m.in. RMF, Radio ZET, TokFM, Polskie Radio 3, Polskie Radio 1, Radio Kampus – łącznie 35 emisji
– w prasie ogólnopolskiej, m.in. w Rynek Zdrowia, Puls Medycyny, Focus, Wprost, Wysokie Obcasy, Dziennik Gazeta Prawna, Polityka, Rzeczpospolita, Fakt, Twój Styl, Gazeta Wyborcza, Tygodnik Przegląd i innych – łącznie 140 artykułów
– w internecie, m.in. w portalach informacyjnych takich jak: Onet, WP, RMF24, NaTemat, Gazeta Prawna, Poradnik Zdrowie, Gazeta.pl, RynekZdrowia.pl i innych (projekt nie był wspierany budżetem mediowym) – ponad 600 publikacji
Pozostałe wyniki działań:
– Ponad osiem tysięcy fanów profilu facebookowego
– Ponad 800 tysięcy zasięgu profilu Facebook przez pierwsze trzy miesiące jego działalności
– 500 tysięcy ulotek i materiałów edukacyjnych, które zostały dostarczone do punktów szczepień za pośrednictwem Głównego Inspektoratu Sanitarnego
– Live z konferencji „Co współcześnie jest wiarygodnym źródłem informacji o szczepieniach?” obejrzany przez ponad trzy tysiące osób
– 94 filmy z ekspertami opublikowane na YouTubie
– 450 lekarzy na platformie e-learningowej
– Wzrost odwiedzin strony o około 360 proc. (od czasu uruchomienia nowej wersji strony)
