W styczniu 2025 roku wizerunek założyciela Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy – Jerzego Owsiaka – stał się przedmiotem intensywnej i żywej dyskusji w polskich mediach. Początek 2025 roku zdominowany był przez publikacje dotyczące gróźb skierowanych wobec Owsiaka. Materiały publikowane przez media kojarzone z prawicą przyniosły kolejną – a przez wielu uważaną za jedną z większych – falę krytyki w historii działalności WOŚP.
22 stycznia 2025 roku pojawił się raport przygotowany na zlecenie fundacji Basta przez Instytut Monitorowania Mediów na temat tego, jakie przekazy medialne ukazywały się w stacjach TV Republika i wPolsce24. Analiza medialna, przeprowadzona w dniach 1-12 stycznia 2025 roku na podstawie przekazów medialnych stacji TV Republika i wPolsce24, ujawnia, że mogła to być zorganizowana kampania mająca na celu zdyskredytowanie osoby Owsiaka oraz podważenie zaufania do działań charytatywnych Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.
Instytut Monitorowania Mediów przygotował dla PRoto.pl rozszerzoną analizę publikacji na temat wizerunku Jerzego Owsiaka od 1 do 22 stycznia 2025 roku we wszystkich rodzajach mediów.
Jak wynika z analizy najwięcej publikacji na ten temat, bo ponad 21 tys., pojawiło się w mediach społecznościowych – w tym 9,5 tys. stanowią wpisy, które pojawiły się w ciągu kilkunastu dni stycznia 2025 roku. W portalach internetowych opublikowano niemal 9,5 tys. informacji w radiu – ponad 3 tys. materiałów, w telewizji – 2,4 tys., a w prasie blisko 290.
Liczba publikacji na temat Owsiaka i jego działalności związanej z WOŚP łącznie wyniosła ponad 36 tys. Jest to wzrost o 14 tys. materiałów w stosunku do analogicznego okresu w 2024 roku. Łączny zasięg publikacji oszacowano na ponad 620 mln potencjalnych kontaktów z przekazem, a szacunkowy ekwiwalent reklamowy publikacji to 133,2 mln zł. Oznacza to, że tyle należałoby zapłacić, gdyby materiały te były reklamą.
Dlaczego media znowu tak licznie rozpisywały się na temat Owsiaka?
Jak wynika z raportu IMM, tematem przewodnim publikacji, które pojawiały się w styczniu 2025 roku na temat Owsiaka, były przede wszystkim groźby skierowane wobec szefa WOŚP.
W pierwszych dniach stycznia Owsiak ujawnił, że otrzymuje groźby śmierci. Opublikował on emocjonalny post w mediach społecznościowych, w którym odniósł się do gróźb i zapowiedział kontynuację działań związanych z organizacją 33. Finału WOŚP mimo wszelkich trudności. Stwierdził ponadto, że groźby są wynikiem „szczucia” ze strony prawicowych mediów.
Informacje o groźbach zostały przekazane policji, a sprawa odbiła się szerokim echem w mediach i wywołała liczne reakcje internautów. Ostatecznie nagłośnienie sprawy doprowadziło do zatrzymania 71-letniego mężczyzny z Nowego Sącza, który oferował 100 tys. zł za zabójstwo szefa WOŚP. Zatrzymany miał przyznać, że inspiracją dla jego działań były materiały emitowane w Telewizja Republika.
Kto najczęściej pisał o Owsiaku? Top 10 najaktywniejszych mediów w Polsce
Sytuacja, w jakiej znalazł się Jerzy Owsiak oraz jego fundacja, przez wielu uważana była za jedną z większych fal krytyki w historii działalności WOŚP. Jest to szczególnie znaczące, biorąc pod uwagę długoletnią historię tej organizacji i jej dotychczasową – dość stabilną w gruncie rzeczy – pozycję w polskim społeczeństwie. Wśród najaktywniejszych mediów ogólnopolskich, które podejmowały temat działalności Owsiaka znalazły się największe staje telewizyjne i radiowe oraz portale internetowe.
W czołówce znalazły się:
- TVN (w tym TVN 24, TVN24 BiŚ, tvn24.pl) 409 publikacji,
- TVP Info (w tym tvp.info) – 317 publikacji,
- Polsat News (w tym także Wydarzenia 24 i polsatnews.pl) – 191 publikacji.
Na temat szefa WOŚP licznie rozpisywały się także Polskie Radio 24 (188), wPolsce24 (166), Polskie Radio program 1 (121), Telewizja Republika (95), Radio ZET (85), Polskie Radio program 3 (76) oraz serwis onet.pl (71).
O Owsiaku najwięcej pisali tacy dziennikarze jak Tomasz Sakiewicz, Krzysztof Stanowski, Łukasz Warzecha, Patryk Michalski, Samuel Pereira, Rafał Ziemkiewicz, Dominika Wielowieyska, Bartłomiej Graczak, Jarosław Olechowski czy Dawid Wildstein.
Prawica kontra cała reszta? Debata publiczna na temat Owsiaka
W odpowiedzi na kryzys wykształciła się wyraźna linia podziału w debacie publicznej. Media kojarzone z prawicą podjęły działania wymierzone przeciwko WOŚP, co doprowadziło do oskarżeń i podejrzeń o brak transparentności fundacji. Owsiak był krytykowany m.in. za unikanie odpowiedzi na pytania dotyczące wydatków fundacji oraz pochodzenia funduszy, a nawet uciekanie przed dziennikarzami.
Na zlecenie fundacji Basta Instytut Monitorowania Mediów przygotował raport medialny na temat tego, jakie przekazy medialne ukazywały się w stacjach TV Republika i wPolsce24. Analiza medialna, przeprowadzona w dniach 1-12 stycznia 2025 roku na podstawie przekazów medialnych stacji TV Republika i wPolsce24, ujawnia, że mogła być to zorganizowana kampania mająca na celu zdyskredytowanie osoby Owsiaka oraz podważenie zaufania do działań charytatywnych Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.
Jak wynika z raportu IMM, w tym czasie w stacjach TV Republika oraz wPolsce24 pojawiło się 218 publikacji w kontekście działalności szefa WOŚP. Znaczna większość z nich – 89 proc. – miała wydźwięk negatywny dla jego wizerunku. Pozostała część przekazu (11 proc.) miała charakter neutralny i informacyjny. W analizowanych mediach, na temat Owsiaka nie odnotowano natomiast żadnej informacji o pozytywnym wydźwięku*.
83 proc. wszystkich ujętych w analizie publikacji pojawiło się w stacji wPolsce24. W tym okresie na antenie stacji wyemitowano 180 materiałów, spośród nich 157 publikacji miało niekorzystny wydźwięk dla wizerunku lidera WOŚP. Łączne dotarcie przekazów wyniosło ponad 13 mln odbiorców, a szacunkowy ekwiwalent reklamowy tych materiałów oszacowano na niemal 4 mln zł.
W obronie Owsiaka stanęli z kolei politycy partii rządzącej, w tym Donald Tusk, który skrytykował ataki na WOŚP jako „tradycję” prawicowych mediów. Tusk podkreślił ogromne znaczenie zbiórek dla dzieci chorych na raka i wskazał na negatywne skutki dezinformacji. Po stronie Owsiaka stanęli również inni przedstawiciele partii rządzącej i jej koalicjantów. Minister Spraw Wewnętrznych i kierownictwo policji spotkali się z Owsiakiem w sprawie zapewnienia bezpieczeństwa. Wicepremier Gawkowski zasugerował także możliwość odebrania koncesji TV Republika.
Media w Polsce wyraźnie podzieliły się w swojej narracji dotyczącej WOŚP. Z jednej strony TV Republika rozpoczęła kampanię zachęcającą do przekazywania pieniędzy na stację zamiast na WOŚP („Nie daję Owsiakowi, wspieram Republikę”). Z drugiej strony media głównego nurtu, z TVN24 na czele, zademonstrowały zdecydowane poparcie dla fundacji, uruchamiając akcję #SercemZaWOŚP. W mediach społecznościowych przywoływano również archiwalne materiały pokazujące, że niektórzy obecni krytycy WOŚP, w tym Danuta Holecka, wcześniej wspierali działania fundacji.
„Na przestrzeni ostatnich pięciu lat nie sposób nie zauważyć zmian w obrazie medialnym WOŚP i Owsiaka. Debata publiczna wokół największej akcji charytatywnej w bieżącym roku znacznie przybrała na sile praktycznie we wszystkich rodzajach mediów. To zjawisko szczególnie widoczne w mediach publicznych. Podczas gdy w latach 2020-2023 TVP Info było bierne w tematyce akcji Jerzego Owsiaka i generowało zaledwie kilka-kilkadziesiąt przekazów rocznie (w 2020 roku było to 36 wzmianek, a w 2022 i 2023 roku – zaledwie kilka zdawkowych informacji), w ostatnich dwóch latach znacznie zwiększyło swoje zaangażowanie. W ubiegłym roku było to już 240 materiałów, a tylko w styczniu tego roku odnotowaliśmy aż 728 publikacji. To wręcz abstrakcyjny wzrost medialności i nie sposób nie zauważyć konotacji ze zmianami politycznymi, które zaszły w Polsce w tym okresie” – komentuje Monika Ezman, dyrektorka centrum zarządzania jakością i działu analiz, członkini zarządu Instytutu Monitorowania Mediów.
Debata w mediach społecznościowych
Okazuje się, że Jerzy Owsiak wywołuje skrajne emocje i opinie również w mediach społecznościowych. Jego działalność charytatywna budzi zarówno podziw, jak i szereg wątpliwości, a dyskusja wokół jego osoby odzwierciedla głębokie podziały w polskim społeczeństwie. Sytuacja wokół lidera WOŚP wywołała szeroką debatę dotyczącą odpowiedzialności mediów, granic wolności słowa oraz związku między retoryką medialną a realnymi zagrożeniami.
WOŚP i jej lider Jerzy Owsiak są traktowani przez część internautów jako symbol walki z nierównościami społecznymi, przez innych natomiast jako ikona manipulacji opinią publiczną oraz grania na uczuciach i emocjach.
Owsiak jest najczęściej oskarżany o niewłaściwe zarządzanie finansami WOŚP oraz wykorzystywanie pieniędzy na cele inne niż deklarowane. Pojawiały się także zarzuty o brak transparentności finansowej oraz o rzekome nadużycia w związku z przekazywaniem funduszy. Jako wątpliwe wskazywano czerpanie korzyści finansowych przez Owsiaka i jego rodzinę z działalności fundacji. Wśród komentarzy w mediach społecznościowych wielokrotnie pojawiały się zarzuty „oszustwa”, „kradzieży” czy „wyłudzeń”, choć jednocześnie komentujący nie argumentują tych oskarżeń ani nie starają się podawać konkretnych dowodów na poparcie tych tez.
Komentarze internautów broniących Owsiaka są w wielu punktach zbieżne. Pojawia się często wątek, że mimo wieloletnich oskarżeń pod jego adresem, żadna władza, nawet sprzyjająca jego przeciwnikom, nie postawiła mu żadnych jednoznacznych zarzutów. To ma wskazywać na brak konkretnych dowodów na nieprawidłowości. Wśród zwolenników Owsiaka pojawiają się w komentarzach określenia typu „wspaniały dobroczyńca”, „człowiek o kryształowym sercu”, „dobry człowiek”, „wielki filantrop”, a nawet „twórca dumy narodowej” czy „symbol jednoczenia Polaków”. WOŚP i Owsiak są uznawani za symbole dobroczynności i nadziei dla niedofinansowanej ochrony zdrowia.
Negatywne opinie często łączą lidera WOŚP z polityką, szczególnie z Platformą Obywatelską i jej liderami. Podkreślano jego rzekome zaangażowanie w kampanie przeciwko Prawu i Sprawiedliwości (np. billboardy anty-PiS z kampanii wyborczej w 2023 roku). Owsiak bywa przedstawiany jako jeden z „symboli podziałów politycznych” w Polsce. Jego działalność charytatywna jest zarówno wychwalana, jak i ostro krytykowana w zależności od poglądów politycznych komentujących.
Jak mówiono o Owsiaku jeszcze rok temu?
Sytuacja, w jakiej znalazł się Jerzy Owsiak w związku ze swoją działalnością, przez wielu uważana była za jedną z większych fal krytyki w historii działalności WOŚP. IMM przeanalizował, jakie określenia pojawiały się w kontekście Owsiaka i jego działalności związane z WOŚP w ogólnopolskich mediach w 2024 i 2025 roku.
Źródło: IMM
Z zestawienia wynika, że jeszcze rok temu wzmianki dotyczące Owsiaka oraz jego działalność związanej z WOŚP pojawiały się w mediach w raczej neutralnym bądź pozytywnym kontekście. W styczniu 2025 roku obserwuje się natomiast wyraźny wzrost określeń, które ujawniają wartościowanie negatywne – wiążą się one bowiem z groźbami śmierci skierowanymi wobec szefa WOŚP, znieważeniem czy podejrzeniami popełnienia przestępstwa. (kn)
*Raport IMM na zlecenie fundacji Basta, Wizerunek Jerzego Owsiaka (TV Republika, wPolsce24) – raport medialny dotyczący okresu 1-12 stycznia 2025 roku
Zdjęcie główne: wosp.org.pl, 33. finał WOŚP, fot. Maks Małota
